Το τέλος της Αραβικής Άνοιξης

Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΡΙΣΗΣ 

υποστράτηγος ε.α., διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης


Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά το πρώτο ξέσπασμα των εξεγέρσεων, αυτών που κατ' ευφημισμόν, όπως απεδείχθη, απεκλήθησαν Αραβική Ανοιξη, η εξουσία έπεσε στα χέρια των ισλαμιστών, που ήταν καλύτερα οργανωμένοι και προετοιμασμένοι, αποκομίζοντας πολιτικά οφέλη, παρ' όλο που δεν είχαν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανατροπή των παλιών ηγεσιών.

Ετσι, την «Ανοιξη» διαδέχθηκε σταδιακά ένας «ισλαμικός χειμώνας», με κάποιες ίσως εξαιρέσεις. Ειδικώς στην Αίγυπτο, λίγους μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, η κατάσταση κατέστη και πάλι έκρυθμη. Ο λαός, κυρίως οι νέοι που είχαν εξεγερθεί κατά του καθεστώτος Μουμπάρακ, διαπίστωσαν ότι η αλλαγή δεν οδήγησε στη δημοκρατία που είχαν ονειρευτεί.

Η Αίγυπτος, με παραδοσιακά κεντρική και ηγετική θέση στον αραβικό κόσμο, παίζει ρόλο «κλειδί» στην περιφέρειά της και στη διεθνή πολιτική. Δεν είναι απλώς μία ακόμη, αλλά η μεγαλύτερη σε πληθυσμό και στρατιωτικά ισχυρότερη αραβική χώρα, με σημαντική γεωστρατηγική θέση, ενώ κατά τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε ο σημαντικότερος σταθεροποιητικός παράγων στην αραβο-ισραηλινή διένεξη. Από την άλλη, καταλαμβάνει μοναδική θέση στον ισλαμικό κόσμο ως έδρα του Πανεπιστημίου Al-Azhar και ως πηγή των αναθεωρητικών και επαναστατικών ιδεολογιών και κινημάτων που πηγάζουν από ένα κοινωνικό περιβάλλον θρησκευτικότητας και μυστικισμού.

Ο πρόεδρος Μόρσι δεν ήταν ανεξάρτητος και αυτοδύναμος. Εκπροσωπούσε και καθοδηγούνταν από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία ανέμενε οκτώ δεκαετίες για τη στιγμή αυτή. Ηταν λοιπόν υποχρεωμένος να ισορροπήσει μεταξύ αυτών από τους οποίους προερχόταν και των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, οι οποίες συνέχισαν να διατηρούν τα κέντρα εξουσίας τους. Παράλληλα ήταν υποχρεωμένος να προσαρμοστεί προς τη διεθνή πραγματικότητα, ακολουθώντας μια ρεάλ πολιτίκ, τόσο στις σχέσεις με τη Δύση όσο και με το Ισραήλ, σεβόμενος τη Συνθήκη Ειρήνης του 1979. Η αντίθεση των ισλαμιστών προς το Ισραήλ θα μπορούσε να ανατρέψει τη σχετική σταθερότητα που επιτεύχθηκε πριν από δεκαετίες, ενώ η ανάπτυξη των διμερών σχέσεων της Αιγύπτου με το Ιράν προκάλεσε ανησυχίες όχι μόνο στη Δύση και το Ισραήλ, αλλά και στις αραβικές χώρες του Κόλπου.

Μέσα στους πρώτους μήνες ο νέος πρόεδρος διόρισε μέλη της Αδελφότητας σε κρατικές θέσεις και επεδίωξε τον έλεγχο της δικαστικής εξουσίας αλλά και των μέσων ενημέρωσης, ερχόμενος σε αντίθεση προς την απαίτηση οικοδόμησης ενός δημοκρατικού κράτους. Οι ηγέτες της Μουσουλμανικής Αδελφότητας απεδείχθησαν πραγματικοί εξωθεσμικοί φορείς λήψης αποφάσεων. Παράλληλα η αποτυχία στον οικονομικό τομέα διέψευσε τις ελπίδες του λαού και τον έστρεψε εναντίον του.

Κρίσιμο λάθος υπήρξε η σύγκρουση με τις ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες δεν έπαψαν να αποτελούν κύριο πυλώνα της κρατικής εξουσίας στην Αίγυπτο. Ο Μόρσι προκάλεσε όταν, ένα μήνα από την ανάληψη των καθηκόντων του, απομάκρυνε τον στρατάρχη Ταντάουι -εμβληματική προσωπικότητα στη χώρα- από τη θέση του υπουργού Αμυνας, καθώς και πέντε βασικούς ηγέτες του Ανωτάτου Συμβουλίου των Ενόπλων Δυνάμεων, εκείνους δηλαδή που ανάγκασαν τον Μουμπάρακ να εγκαταλείψει την εξουσία. Ωστόσο, στο επίπεδο των εντυπώσεων αλλά και του συμβολισμού, προέχει το γεγονός της ανατροπής με στρατιωτικά μέσα της πρώτης δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης στην Αίγυπτο. Τώρα δεν υπάρχουν απλώς οι διαμαρτυρόμενοι κατά ενός απολυταρχικού καθεστώτος. Υπάρχουν οι αντίπαλοι και οι υποστηρικτές του ανατραπέντος προέδρου, με δεδομένο το φανατισμό εκατέρωθεν. Αυτό ακριβώς το γεγονός συνιστά κίνδυνο εμφύλιας σύγκρουσης.

Οι εξελίξεις στην Αίγυπτο σηματοδοτούν ίσως το τέλος αυτού που απεκλήθη Αραβική Ανοιξη, η οποία θα πρέπει να θεωρηθεί ως μια μεθόδευση της Δύσης για τη διασφάλιση γεωπολιτικών επιδιώξεων στην περιοχή, για την οποία χρησιμοποιήθηκαν, ως μοχλός, κέντρα του αραβικού σουνιτισμού, με βάση κυρίως το Εμιράτο του Κατάρ. Δεν υπάρχει μάλλον αμφιβολία ότι αυτό που συμβαίνει στην Αίγυπτο θα επηρεάσει ανάλογες ανατροπές και σε άλλες αραβικές χώρες, με πρώτη την Τυνησία, όπου οι ισορροπίες μεταξύ των ισλαμιστών και του κοσμικού τμήματος της κοινωνίας είναι ανάλογες.



ΠΗΓΗ