Τα αυτονομιστικά κόμματα θα μπορούσαν να κερδίσουν τις εκλογές της Καταλονίας - αλλά μπορεί να επιβιώσει η επαρχία ως ανεξάρτητο κράτος;
Η Παρασκευή δεν σηματοδοτεί μόνο την Εθνική Εορτή της Καταλονίας, αλλά και την αρχή μιας εκλογικής μάχη στην οποία διακυβεύονται πολλά. Η Καταλονία πηγαίνει στις κάλπες στις 27 Σεπτεμβρίου, στις δεύτερες περιφερειακές εκλογές που θεωρούνται ως η δεύτερη ψηφοφορία για την ανεξαρτησία. Πέρυσι, σε ένα ανεπίσημο δημοψήφισμα, το 80% ψήφισε την αποχώρηση από την Ισπανία, με ποσοστό συμμετοχής 40%. Μια κίνηση για την ανεξαρτησία της Καταλονίας θα μπορούσε να ρίξει την ΕΕ σε μια νέα πολιτική κρίση και να δημιουργήσει χάος στην ισπανική οικονομία, η οποία μόλις εξήλθε από μια μακρά ύφεση.
Η Καταλονία υπήρξε παραδοσιακά η βιομηχανική και οικονομική ατμομηχανή της Ισπανίας, αλλά το αυτονομιστικό κίνημα έχει αυξήσει τη δύναμή του εδώ και δεκαετίες. Ιδού οι λόγοι για τους οποίους η ανεξαρτησία της περιοχής θα μπορούσε να είναι το επόμενο μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης.
Τι συμβαίνει στην Καταλονία;
135 έδρες κρίνονται στο κοινοβούλιο της Καταλονίας στις εκλογές της 27 Σεπτεμβρίου, με την προεκλογική εκστρατεία να αρχίζει στην πραγματικότητα στις 11 Σεπτεμβρίου. Το κοινοβούλιο που θα προκύψει θα ψηφίσει επίσης τον πρόεδρο της Καταλονίας. Οι δυνάμεις υπέρ της ανεξαρτησίας αναμένεται να έχουν την πλειοψηφία στις εκλογές - τις τρίτες μέσα σε πέντε χρόνια - αν και το αποτέλεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν συνασπισμό.
Υπήρξαν διασπάσεις μεταξύ των κομμάτων υπέρ της ανεξαρτησίας, οι οποίες έχουν πλέον καταλήξει σε δύο ομάδες: την «Sí que es pot» (Ναι, μπορούμε) και την «Junts pel Sí» (Μαζί για το Ναι). Η τελευταία περιλαμβάνει το CDC, το πολιτικό κόμμα του σημερινού προέδρου της Καταλονίας (και εμπνευστή των εκλογών) Αρτούρ Μας. Ένας άλλος υποψήφιος του «Junts pel Sí» είναι ο προπονητής της Μπάγερν Μονάχου και πρώην αφεντικό της Μπαρτσελόνα Πεπ Γκουαρντιόλα, αν και ο ίδιος δεν θα αναλάβει τη θέση του σε περίπτωση νίκης. «Όσο περισσότεροι άνθρωποι ψηφίσουν, τόσο το καλύτερο θα είναι για την Καταλονία, για την Ισπανία και για την Ευρώπη», είπε τον Ιούλιο.
Γιατί οι Καταλανοί θέλουν ανεξαρτησία;
Η απάντηση σε αυτό πηγαίνει πίσω, τουλάχιστον στο 1469, όταν πέρασε το στέμμα της Αραγονίας και της Καταλονίας σε καστιλιάνικο έλεγχο με το γάμο του Φερδινάρδου της Αραγονίας και της Ισαβέλλας της Καστίλλης. Η Καταλονία ήταν ένα ισχυρό κυρίαρχο κράτος με δικό του κοινοβούλιο μέχρι το 1162, όταν ενοποιήθηκε με την Αραγονία. Αλλά η απορρόφηση της στην Καστίλλη, που διοικείται από τη Μαδρίτη, σηματοδότησε κάτι σαν αντίστροφη κατάληψη. Το καταλανικό κράτος καταργήθηκε επισήμως το 1714. Πολλοί Καταλανοί πιστεύουν ότι ο πολιτισμός, οι παραδόσεις και η γλώσσα τους έχουν διαβρωθεί σταθερά από τότε, φτάνοντας στο ναδίρ υπό την δικτατορία του στρατηγού Φράνκο (1939-1975).
Από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η Καταλονία υπήρξε μία από τις 17 αυτόνομες κοινότητες της Ισπανίας. Αλλά οι εκκλήσεις για πλήρη ανεξαρτησία συνέχισαν να αυξάνονται, ιδιαίτερα μετά την οικονομική κατάρρευση του 2007-8 και των μέτρων λιτότητας που επιβλήθηκαν από τον πρώην σοσιαλιστή πρωθυπουργό Χοσέ Λουίς Ροντρίγκεθ Θαπατέρο και τον συντηρητικό διάδοχός του Μαριάνο Ραχόι.
Ένα από τα κύρια παράπονα των Καταλανών είναι ότι τα φορολογικά έσοδά τους επιδοτούν άλλες περιοχές της Ισπανίας: το 2010, οι Καταλανοί συνεισέφεραν 61,87 δις ευρώ σε φόρους και τέλη στην ισπανική κυβέρνηση, αλλά πήραν πίσω μόνο 45,33 δις ευρώ. Η καταλανική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι θα μπορούσε να ανακτήσει το 8% του ΑΕΠ της, αν δεν έπρεπε να δίνει χρήματα στην ισπανική κυβέρνηση.
Δεν θέλουν όλοι οι Καταλανοί ανεξαρτησία, φυσικά. Φιλοομοσπονδιακά κόμματα περιλαμβάνουν το κόμμα του Ραχόι, το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (PP), και το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Καταλωνίας (PSC), το περιφερειακό παρακλάδι της βασικής κεντροαριστερής αντιπολίτευσης της Ισπανίας PSOE.
Δεν έγινε δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία πέρυσι;
Ναι, και 2,2 εκατομμύρια ψηφοφόροι από τους 5,4 εκατομμύρια ψήφισαν σε ένα ανεπίσημο δημοψήφισμα στις 9 Νοεμβρίου του 2014, με το 80% να τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας. Η κεντρική κυβέρνηση στη Μαδρίτη είχε αγωνιστεί σθεναρά για να μπλοκάρει την ψηφοφορία.
Πολλοί ψηφοφόροι υπέρ της Ένωσης μπορεί να επέλεξαν να απέχουν, δεδομένου του ανεπίσημου χαρακτήρα του δημοψηφίσματος. Ωστόσο, ο Αρτούρ Μας δήλωσε ότι η ψηφοφορία έδειξε πως Καταλονία είχε «κερδίσει το δικαίωμα στο δημοψήφισμα». Με τη Μαδρίτη να μην υποχωρεί, ζήτησε τον Ιανουάριο πρόωρες περιφερειακές εκλογές για αυτό τον Σεπτέμβρη, ώστε να προσπαθήσει να πιέσει το θέμα.
Τι θα συμβεί αν τα αυτονομιστικά κόμματα έρθουν στην εξουσία;
Εάν το μπλοκ υπέρ της ανεξαρτησίας κατέχει την πλειοψηφία, θα μπορούσε να ξεκινήσει κινήσεις για να προβεί σε επίσημη ανακήρυξη της ανεξαρτησίας μέσα σε 18 μήνες, όπως η σύνταξη ενός συντάγματος της Καταλονίας. Όσοι τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας έχουν απειλήσει να προβούν σε άμεση διακήρυξη, αν η Μαδρίτη προσπαθήσει να σταματήσει τη διαδικασία.
«Είμαστε απόλυτα σοβαροί γι'αυτό και ο καθένας πρέπει να καταλάβει ότι θα το κάνουμε» δηλώνει ο Ραούλ Ρομέβα, υποψήφιος του Junts pel Sí. «Έχουμε δοκιμάσει κάθε άλλο τρόπο, αλλά δεν μας άφησαν. Αυτή είναι η ευκαιρία να κάνουμε αυτό που δεν μπορέσαμε να κάνουμε στις 9 Νοεμβρίου και να λάβουμε μια δημοκρατική εντολή». Ο Μας έχει μιλήσει ανοιχτά για τη δημιουργία «κρατικών δομών» όπως μία νέα φορολογική αρχή, κοινωνική ασφάλιση, μια διπλωματική υπηρεσία, μια κεντρική τράπεζα και ακόμη και μια αμυντική δύναμη. «Θα ήταν αδύνατο να μην έχει η Καταλονία τη δική της αμυντική δομή, ακόμη και αν αυτή θα είναι μικρή», είχε δηλώσει στους FT.
Τέτοιες κινήσεις θα συναντήσουν τη σφοδρή αντιπολίτευση της Μαδρίτης και θα σημάνουν συναγερμό. «Η καταλανική ανεξαρτησία δεν θα συμβεί ποτέ. Είναι ανοησία» είπε ο Ραχόι.
Ο Ραχόι θα πρέπει να δώσει τη δική του μάχη για να παραμείνει στην εξουσία, με τις γενικές εκλογές στις 20 Δεκεμβρίου. Η στάση του θα είναι σκληρή απέναντι στις αποσχιστικές τάσεις της Καταλονίας. Ακόμη και αν οι αυτονομιστές αποτελέσουν την πλειοψηφία, η ανεξαρτησία δεν είναι κάτι σίγουρο, σύμφωνα με τους αναλυτές της Credit Suisse, οι οποίοι επισημαίνουν μία δημοσκόπηση του Ιουλίου που δείχνει ότι η καταλανική υποστήριξη για την απόσχιση είχε πέσει στο 40%,από 50% πριν από δύο χρόνια. «Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η αποσχιστική θέρμη αποτελεί απάντηση στη δημοσιονομική λιτότητα. Μεγάλο μέρος της θα καταλαγιάσει αν η κυβέρνηση της Μαδρίτης διαπραγματευτεί ξανά τις ενδοπεριφερειακές μεταφορές χρημάτων με την Καταλονία και η περιφέρεια αποκτήσει περισσότερη φορολογική αυτονομία », λένε.
Καμία τέτοια επαναδιαπραγμάτευση δεν θα συμβεί πριν από τις γενικές εκλογές, στις οποίες ο Μας έχει ορκιστεί να αντιμετωπίσει ως τρίτη ψηφοφορία για την ανεξαρτησία.
Πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει μια ανεξάρτητη Καταλονία;
Η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της θα προκαλούσε μια κρίση τόσο στην Ισπανία όσο και στην ΕΕ. Υπάρχουν πολλά πιθανά σενάρια:
Η Καταλονία θα μπορούσε να συνεχίσει ως αυτόνομο κράτος μέσα στην Ισπανία, ενδεχομένως με μεγαλύτερες εξουσίες,
Η Καταλονία θα μπορούσε να γίνει ένα νέο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων με την Ισπανία,
Η Καταλονία θα μπορούσε να γίνει μέρος της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών των χωρών εκτός, όπως η Ελβετία και η Νορβηγία, ή να συνάψει κάποιο είδος διμερούς συμφωνίας με την ΕΕ,
Η Καταλονία θα μπορούσε να εκδιωχθεί από την ΕΕ, με την Ισπανία να κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να απομονώσει διεθνώς το αποσχισθέν κράτος.
Θα μπορούσε η Καταλονία να επιβιώσει ως ανεξάρτητο κράτος;
Η απάντηση εξαρτάται σχεδόν εξολοκλήρου από τους όρους του «διαζυγίου» από την Ισπανία. Ένας άσχημος «χωρισμός» φυσικά θα βλάψει την Καταλονία – και την Ισπανία- βραχυπρόθεσμα, αλλά τουλάχιστον μία έκθεση προβλέπει ότι μέχρι το 2030 η περιοχή θα μπορούσε να είναι σε πολύ καλύτερη θέση ως ανεξάρτητο κράτος. Το Κέντρο Διεθνών Σχέσεων της Βαρκελώνης μαζί με το think tank CEPS των Βρυξελλών, αναφέρουν: «Η καταλανική απόσχιση από την Ισπανία είναι ευεργετική για την Καταλονία, σε όλες τις περιπτώσεις που εξετάστηκαν, αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό τις θετικές επιπτώσεις από το τέλος των καθαρών δημοσιονομικών μεταβιβάσεων της Καταλονίας στην υπόλοιπη Ισπανία».
Το ΑΕΠ της Καταλονίας είναι 209 δις ευρώ, περίπου στο ίδιο επίπεδο με αυτό της Πορτογαλίας. Αλλά η οικονομία της είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα δεχθεί ένα πλήγμα στον απόηχο της διαίρεσης, όπως συνέβη με την Τσεχική Δημοκρατία και τη Σλοβακία για το ως επί το πλείστον φιλικό χωρισμό τους το 1993. Αν διώξουν την Καταλονία από την ΕΕ, θα πρέπει να εισαγάγει ένα νέο νόμισμα, να εξυπηρετήσει το δημόσιο χρέος σε ξένο νόμισμα χωρίς πρόσβαση στις αγορές ομολόγων και να έχει περιορισμένη πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ. Θα είναι σε θέση να ζητήσει τη βοήθεια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Η Ισπανία θα γίνει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Καταλονίας, αλλά η Μαδρίτη θα μπορούσε να διεκδικήσει κάποια από τα δισεκατομμύρια που θα χάσει από φορολογικά έσοδα από την περιοχή, με την επιβολή δασμών στα καταλανικά αγαθά και υπηρεσίες. Οι ξένοι επενδυτές μπορεί επίσης να διστάσουν να επενδύσουν χρήματα στο νέο κράτος ενώ υπάρχει νομική και πολιτική αστάθεια.
Θα μπορούσε μια ανεξάρτητη Καταλονία να παραμείνει στην ΕΕ;
Όπως και με την εκστρατεία για την ανεξαρτησία της Σκωτίας πέρυσι, αυτό είναι ένα αναπάντητο ερώτημα. Η ίδια η κυβέρνηση της Καταλονίας, σε μια μελέτη σχετικά με το πρόβλημα αυτό, αναγνώρισε ότι η ΕΕ θα μπορούσε να αρνηθεί να ξεκινήσει συνομιλίες για την επανένταξή της στην Ένωση, «είτε επειδή θα είναι απρόθυμη να αναγνωρίσει την Καταλονία ως κράτος, είτε επειδή οι διαπραγματεύσεις για την προσχώρηση στην Ένωση θα έχουν μπλοκαριστεί».
Ωστόσο, η έρευνα υπογράμμισε την «εξαιρετικά ευέλικτη και πραγματιστική στάση για την εξεύρεση λύσεων για απρόβλεπτα προβλήματα» της ΕΕ. Φυσικά μια τέτοια επανένταξη στην ΕΕ θα ήταν αντίθετη με τη Μαδρίτη, που θα περίμενε κανείς να υπολογίζει στην υποστήριξη του Βερολίνου. Έτσι, η Άνγκελα Μέρκελ θα μπορούσε να καταλήξει να έχει τον τελευταίο λόγο - κάτι που οι Έλληνες γνωρίζουν πολύ καλά.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου