Η ψηφιακή επανάσταση οδηγεί τον άνθρωπο στο να χάνει τη μνήμη του, συμφωνούν οι επιστήμονες.
Μια γρήγορη ερώτηση για όποιον μένει σε πόλη και έχει αυτοκίνητο: Πώς μπορείτε να θυμηθείτε πού σταθμεύσατε το αυτοκίνητό σας το προηγούμενο βράδυ; Θα μπορούσατε να απομνημονεύσετε το όνομα της οδού και τον αριθμό, κάτι που δεν είναι και πολύ μοντέρνο (ο προϊστορικός άνθρωπος χρησιμοποιούσε ήδη την «εσωτερική» του μνήμη). Θα μπορούσατε να πάρετε ένα στυλό και γράψετε τη διεύθυνση, αν και αυτό είναι ένα τόσο ξεπερασμένο μέσο (η γραφή και ο πάπυρος εφευρέθηκαν πριν από 5.000 χρόνια τουλάχιστον). Ή θα μπορούσατε να τραβήξετε μια φωτογραφία με το smartphone σας. Καθόλου άσχημα.
Αλλά μπορείτε να κάνετε κάτι ακόμα πιο σύγχρονο: τη λήψη μιας εφαρμογής, όπως το Tuture που θυμάται αυτόματα που είναι το αυτοκίνητό σας. Το βαθύτερο ερώτημα είναι: Πόσο μακριά θα πάει η εξωτερίκευση της μνήμης μας; Το ανθρώπινο ον χρησιμοποιούσε πάντα τη δημιουργικότητά του για να βρει λύσεις και να γλιτώσει κόπο. Συνεχώς δίναμε μέρος της προσπάθειας των οργάνων μας, όπως η μυϊκή εργασία, σε άλλους (κρατούμενους, δούλους...), ζώα (άλογα, γαϊδούρια...) και, στη συνέχεια, σε εργαλεία ή μηχανήματα.
Η μνήμη δεν κατάφερε να αποφύγει αυτή την πάγια πρακτική. «Ζούμε την τρίτη πράξη της εξωτερίκευσης της μνήμης», δηλώνει ο Μισέλ Σερ. «Πρώτα συνέβη στη Μεσοποταμία γύρω στο 3.500 π.Χ. -η μετάβαση από την προφορική στην γραπτή επικοινωνία, που επέτρεψε στους ανθρώπους να μεταφέρουν τη μνήμη σε κώδικες, γραπτές λέξεις, σε ένα εξωτερικό αντικείμενο, σε πάπυρους. Στη συνέχεια, υπήρξε η εφεύρεση της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα στην Ευρώπη». Γι 'αυτόν τον φιλόσοφο και ιστορικό της επιστήμης, με την ψηφιακή εποχή διανύουμε και πάλι μια τεράστια αλλαγή σε αυτό το μέτωπο. «Κείμενα, ήχοι, εικόνες - Η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να σώσει σχεδόν τα πάντα και να εξαπλωθεί πολύ γρήγορα: η μισή ανθρωπότητα έχει τώρα κινητό τηλέφωνο».
Προσθέσεις μνήμης
Οι απαραίτητες προσπάθειες για να αποκτήσουμε και να αποστηθίσουμε τη μετάδοση της γνώσης έχουν μειωθεί δραστικά. Στο μακρινό παρελθόν, οι εκπαιδευτές, εκείνοι που προέρχονταν από την προφορική παράδοση, έπρεπε να μάθουν τα πάντα από μνήμης. Οι διάδοχοί τους, εκείνοι από τη γραπτή παράδοση, χρειάστηκε μόνο να θυμούνται πού και πώς να βρίσκουν ένα βιβλίο για οποιοδήποτε θέμα. Η προσπάθεια αυτή είναι πλέον περιττή. «Σήμερα, η πρόσβαση στην πληροφόρηση είναι πολύ καλύτερη από ό,τι κατά τις δύο προηγούμενες επαναστάσεις: Το μόνο που χρειάζεται είναι να πληκτρολογήσετε μερικές λέξεις-κλειδιά σε μια μηχανή αναζήτησης» προσθέτει Σερ.
Αυτό καθιστά δελεαστικό το να αναθέτουμε τα πάντα σε αυτές τις «προθέσεις της μνήμης». Μια μελέτη που διεξήχθη σε 6.000 Ευρωπαίους πριν από λίγους μήνες από το Kaspersky Lab, που ειδικεύεται στον τομέα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, αποκάλυψε ότι το 43% των ερωτηθέντων ηλικίας μεταξύ 16 και 24 ετών πιστεύουν ότι το smartphone τους περιέχει σχεδόν όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζουν ή να θυμούνται. Ορισμένοι εμπειρογνώμονες, όπως ο Νίκολας Καρ, συγγραφέας του «Does the Internet Make You Dumber?» (Σε κάνει το Internet πιο χαζό;) ή σε μικρότερο βαθμό, η Betsy Sparrow, από το τμήμα ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, πιστεύουν ότι η σημερινή νεολαία υποφέρει από «ψηφιακή αμνησία».
Η διαπίστωση αυτή πρέπει να εξεταστεί με σχετικούς όρους. Κατ 'αρχάς, οι απόψεις των εμπειρογνωμόνων πρέπει να λαμβάνονται υπόψη με προσοχή, απλά επειδή αισθάνονται ότι απειλούνται από την τρέχουσα επανάσταση και έχουν την τάση να τη διασύρουν. «Αν το βιβλίο ήταν ως επί το πλείστον μια επανάσταση στην ανάγνωση, η ψηφιακή είναι μια επανάσταση που υποβαθμίζει τη σημασία της γραφής για ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας», σχολιάζει η Λοράνς Αλάρντ, κοινωνιολόγος που ειδικεύεται σε καινοτόμες πρακτικές επικοινωνίας. «Έτσι, οι ελίτ, οι οποίες μέχρι τώρα ήταν οι μόνες που είχαν πρόσβαση στη γραφή και τη γνώση, ενοχλούνται».
Δεύτερον, εξακολουθούμε να στερούμαστε προοπτικής σχετικά με το φαινόμενο. «Είναι σημαντικό να σκεφτούμε τον αντίκτυπο των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση και στα παιδιά», σημειώνει ο Φρανσίς Οστάς, νευροψυχολόγος και διευθυντής μίας γαλλικής ερευνητικής μονάδας, της Inserm U1077, που είναι αφιερωμένη στη μελέτη της ανθρώπινης μνήμης. «Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να διεξάγουμε μια αντικειμενική μελέτη αλλά μας λείπουν τα επιστημονικά δεδομένα».
Κριτικό μυαλό
Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Αν θέλουμε να παραμείνουμε κοινωνικοί, να συνεχίσουμε να κατανοούμε τον κόσμο, να έχουμε φαντασία και να καθυστερούμε τις επιπτώσεις της γήρανσης, θα πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι η μνήμη μας εξακολουθεί να λειτουργεί. «Πρέπει να δώσουμε στα παιδιά το χρόνο που χρειάζονται για να διαβάσουν, να μάθουν ποίηση, τραγούδια ... τα πάντα που αποτελούν τη συλλογική μας μνήμη», λέει ο Οστάς. «Διαφορετικά, η κοινωνία μας μπορεί να χάσει κοινό έδαφος».
Η μνήμη είναι επίσης απαραίτητη για μια καλύτερη προσωπική ζωή. «Τα παιδιά μπορούν να κοιτούν το μέλλον όταν μπορούν να θυμηθούν το παρελθόν», εξηγεί ο Μισέλ Ντεσμιρζέ, ένας ερευνητής στις νευροεπιστήμες και διευθυντής έρευνας στην INSERM. «Η μνήμη είναι το απαραίτητο θεμέλιο της ευφυΐας και της δημιουργικότητας: Χωρίς αυτή, τα μεγάλα μυαλά δεν θα δημιουργούσαν δεσμούς μεταξύ δύο κομματιών πληροφοριών που ποτέ πριν δεν είχαν σχέση».
Αλλά εκτός από την ευφυΐα, η κριτική σκέψη και η περιέργεια θα παραμείνουν απαραίτητα. Αν μη τι άλλο, μόνο για να ταξινομούμε τις πληροφορίες που προτείνουν τα μελλοντικά στηρίγματα της μνήμης (συνδεδεμένα ρολόγια, ρομπότ σύντροφοι, κ.λπ.). «Η Google οργανώνει τη γνώση σύμφωνα με μυστηριώδεις αλγόριθμους: Πρέπει να παρέχουμε στα παιδιά μας τις ικανότητες κρίσης και κριτικής σκέψης που είναι το σήμα κατατεθέν της γαλλικής παιδείας, που κληρονομήσαμε από την εποχή του Διαφωτισμού», λέει η Κατρίν Μπεσέτ-Μπιζό, πρώην διευθύντρια του προγράμματος του Υπουργείου Παιδείας για την ψηφιακή εκπαίδευση.
Από την άλλη μεριά του κύκλου ζωής, πάλι, υπάρχει μια άλλη εκτίμηση: «Για την αναχαίτιση των επιπτώσεων των νευροεκφυλιστικών ασθενειών όπως το Αλτσχάιμερ, οι ερευνητές λένε ότι είναι σημαντικό να τονώσουμε την πνευματική δραστηριότητα που καλεί τη μνήμη, γνωστή και ως «γνωστική εφεδρεία».
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου