Ξεκίνησε αρκετά αθώα, με μια πτώση στις αγορές της Κίνας που θα μπορούσε, αρχικά τουλάχιστον, να εκληφθεί λανθασμένα ως η υγιής εκκαθάριση ενός από τα μεγαλύτερα χρηματιστήρια-φούσκες του κόσμου. Ωστόσο, η βουτιά που ξεκίνησε στην Ασία (και την οποία ακολούθησε μια άσχημη πτώση στις αμερικανικές αγορές την Παρασκευή) συνέχισε να επιταχύνεται. Αυτό τώρα μοιάζει με κάτι αρκετά ανησυχητικό, πράγματι. Όταν οι αγορές στη Σαγκάη έκλεισαν, οι μετοχές ήταν 8,5% κάτω τη Δευτέρα, η χειρότερη πτώση μίας ημέρας στον δείκτη Shanghai Composite εδώ και οκτώ χρόνια και, λαμβανομένων υπόψη των ημερήσιων ορίων για το πόσο μπορεί να πέσουν οι μεμονωμένες μετοχές, πολύ κοντά στη μεγαλύτερη δυνατή πτώση.
Η «People's Daily», φερέφωνο του κομμουνιστικού κόμματος, κήρυξε την ημέρα «Μαύρη Δευτέρα». Η νευρικότητα εκπέμπεται πολύ έξω από την Κίνα. Ο δείκτης Nikkei στην Ιαπωνία γλίστρησε 4,6%. Οι ευρωπαϊκές αγορές είναι μείον 4-5%. Ο Dow άνοιξε με μείον 1.000 μονάδες –οι μετοχές ανέκτησαν κάποιο έδαφος, όμως οι κύριοι δείκτες εξακολουθούν να είναι κάτω κατά περίπου 4%. Ο δείκτης Eurofirst 300 είχε τη χειρότερη μέρα του από το 2009. Ο γερμανικός DAX έχει πλέον χάσει όλα τα κέρδη που πραγματοποίησε το 2015.
Οι επιπτώσεις όμως επεκτείνονται πέρα από τα χρηματιστήρια. Τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών, από το ραντ της Νότιας Αφρικής ως το μαλαισιανό ρινγκίτ κατρακυλούν. Τα εμπορεύματα επίσης ναυάγησαν. Το πετρέλαιο έφτασε στο ναδίρ 6,5 χρόνων. Ένας ευρύτερος δείκτης 22 βασικών εμπορευμάτων του Bloomberg είναι στα χαμηλότερα επίπεδα από το 1999. Μόνο τα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία, όπως τα κρατικά ομόλογα που εκδίδονται από την Αμερική και τη Γερμανία έχουν καλές μέρες. Ακόμη και ο χρυσός είναι κάτω: οι επενδυτές, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν ως εγγύηση για την αγορά μετοχών και άλλων περιουσιακών στοιχείων αρχίζουν να πουλούν για να καλύψουν τα περιθώρια.
Δύο άμεσα ερωτήματα προκύπτουν: τι προκάλεσε τη νευρικότητα στις αγορές και πόσο θα πρέπει να ανησυχούν οι επενδυτές; Το πρώτο είναι το πιο εύκολο να απαντηθεί. Το κύμα είναι υπεύθυνο για την Κίνα και τη Fed. Ας ξεκινήσουμε με την Κίνα. Η γενεσιουργός αιτία για όλα αυτά είναι μια αλυσίδα γεγονότων που άρχισε με την υποτίμηση-έκπληξη του γουάν στις 11 Αυγούστου. Περισσότερα από 5 δις δολάρια έχουν σβηστεί στις παγκόσμιες τιμές των μετοχών από τότε. Η σημερινή κατάρρευση της Κίνας στην αγορά φαίνεται να έχει οδηγηθεί από τα απογοητευτικά στοιχεία της Παρασκευής, η οποία δείχνει ότι η βιομηχανική δραστηριότητα στην Κίνα επιβραδύνεται απότομα και από την αποτυχία της κινεζικής κυβέρνησης να παρουσιάσει τολμηρές νέες παρεμβάσεις στην αγορά σήμερα για να στηρίξουν τις τιμές των μετοχών.
Μια επιδείνωση των προοπτικών για την ανάπτυξη της Κίνας, και μια πτώση στο νόμισμα της Κίνας, συνδυαστικά έχουν ασκήσει πίεση σε άλλες αναδυόμενες οικονομίες και ειδικά σε εκείνες των οποίων το αναπτυξιακό μοντέλο εξαρτάται από την κινεζική ζήτηση για βιομηχανικά και άλλα αγαθά. Οι αναδυόμενες αγορές επίσης πιέζονται από την Fed, που έχει προετοιμάσει την παγκόσμια οικονομία να αναμένει την πρώτη αύξηση των επιτοκίων έπειτα από σχεδόν μια δεκαετία, το Σεπτέμβριο. Οι αυστηρότερες νομισματικές συνθήκες στην Αμερική οδήγησαν σε μείωση των ροών κεφαλαίων στις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες, σε αύξηση του δολαρίου, καθώς και σε πιο δύσκολες συνθήκες για τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις με δάνεια που πρέπει να αποπληρώσουν σε δολάρια.
Με άλλα λόγια, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται ακριβώς στη μέση μιας σημαντικής μετάβασης: οι πλούσιες οικονομίες προσπαθούν να ομαλοποιήσουν την πολιτική, ενώ η Κίνα προσπαθεί να αποκαταστήσει την ισορροπία. Αυτή η μετάβαση αποδεικνύεται δύσκολη για τους φορείς χάραξης πολιτικής και οι αγορές ταλαντεύονται κάτω από την πίεση.
Πόσο, λοιπόν, θα πρέπει να ανησυχούμε; Η πτώση του χρηματιστηρίου της Κίνας ήταν σχεδόν απίθανη δεδομένης της ιλιγγιώδους ανόδου του κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους. Η ταλάντευση του θα πρέπει να τεθεί στο εξής πλαίσιο: ο Shanghai Composite εξακολουθεί να είναι πάνω 43% σε σχέση με το περσινό επίπεδο. Οι αλυσιδωτές επιπτώσεις από την αναταραχή στις αγορές θα πρέπει να περιοριστούν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Σχετικά μικρό μέρος του κινεζικού πλούτου είναι αποθηκευμένο σε μετοχές. Τα περισσότερα είναι σε ακίνητα, η αγορά των οποίων έχει σταθεροποιηθεί κατά τους τελευταίους μήνες. Επιπλέον, η κυβέρνηση της Κίνας δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει τις αποτελεσματικότερες παρεμβάσεις της: έχει περιθώρια να μειώσει τις απαιτήσεις αποθεματικών στις τράπεζες, για παράδειγμα.
Εν τω μεταξύ, μια επανάληψη της ασιατικής χρηματοοικονομικής κρίσης του 1997 φαίνεται απίθανη. Οι ασιατικές κυβερνήσεις είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση για να ξεπεράσουν αυτά τα είδη αλλαγών στο οικονομικό κλίμα. Οι κατηγοριοποιήσεις νομισμάτων που προκάλεσαν το πρόβλημα στα τέλη της δεκαετίας του 1990 έχουν σε μεγάλο βαθμό αντικατασταθεί από καθεστώτα κυμαινόμενου επιτοκίου, τα αποθεματικά συναλλάγματος είναι μεγαλύτερα και τα χρηματοπιστωτικά συστήματα έχουν καλύτερη διαχείριση και είναι πιο ισχυρά. Ούτε μια ρευστοποίηση σε στυλ 2008 φαίνεται πιθανή. Το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα είναι πολύ πιο υγιές από ό,τι ήταν στις παραμονές της οικονομικής κρίσης. Η κακή εκτίμηση από ολόκληρες κατηγορίες επικίνδυνων περιουσιακών στοιχείων και η διασύνδεση των ευάλωτων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που τροφοδότησε τον πανικό του 2008 απουσιάζουν τώρα.
Υπάρχει, ωστόσο, καλός λόγος ανησυχίας, αν όχι πανικού. Θεμελιώδη ερωτήματα ανέκυψαν σχετικά με την Κίνα, μια οικονομία που αντιπροσωπεύει σήμερα το 15% του παγκόσμιου ΑΕΠ και περίπου το ήμισυ της παγκόσμιας ανάπτυξης. Η ικανότητα της κυβέρνησης να διαχειριστεί τις περιστροφές της αγοράς και τα ζωώδη ένστικτα αμφισβητείται πολύ, γεγονός που υποδηλώνει ότι μια κατάβαση σε ιαπωνικού στυλ στασιμότητα είναι πιθανή. Οι πιθανότητες μιας απότομης κινεζικής επιβράδυνσης θα αυξηθούν, εάν η κυβέρνηση της Κίνας αντιδράσει στην αναταραχή των αγορών με τον τερματισμό της διαδικασίας των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που έχουν ως στόχο να διευκολύνουν την εξεύρεση μιας νέας ισορροπίας.
Η βαριά ήττα της παγκόσμιας αγοράς μπορεί επίσης να αντιπροσωπεύει ένα οριστικό τέλος στην περίοδο εντυπωσιακής ανάπτυξης των αναδυόμενων αγορών που ξεκίνησε περίπου το 2000. Οι μειωμένοι δείκτες των αναδυόμενων αγορών και των νομισμάτων, από τη Βραζιλία ως την Τουρκία και το Καζακστάν, αποτελούν περαιτέρω απόδειξη –αν και δεν χρειαζόταν- ότι το κοκτέιλ της κινεζικής ανάπτυξης, των χαμηλών επιτοκίων και της εκτίναξης των τιμών των βασικών εμπορευμάτων που έδωσαν ώθηση στην ανάπτυξη των αναδυόμενων αγορών έχει απομακρυνθεί, αφήνοντας τον αναπτυσσόμενο κόσμο να αντιμετωπίσει τις συνέπειες. Αυτές οι συνέπειες μπορεί να μην λάβουν τη μορφή μιας ευρείας οικονομικής κρίσης. Μια παρατεταμένη επιβράδυνση, ωστόσο, θα είναι αρκετά επώδυνη, ειδικά αν η αδύναμη ανάπτυξη οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια.
Με τις αναδυόμενες αγορές να παραπαίουν και την ελλιπή κινεζική επανεξισορρόπηση, οι πλούσιες οικονομίες απομένουν ως η μοναδική κινητήρια δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό είναι μία ανησυχητική προοπτική. Η ανάκαμψη της Ευρώπης παραμένει εύθραυστη και εξαρτάται από τις εξαγωγές. Της Αμερικής είναι πιο ισχυρή. Αλλά ενώ οι αμερικανικές τράπεζες είναι πιο υγιείς και οι καταναλωτές έχουν λιγότερα χρέη σε σχέση με την τελευταία δεκαετία, η αμερικανική οικονομία αντιπροσωπεύει επίσης ένα μικρότερο μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ από ό,τι στη δεκαετία του 1990 ή του 2000, όταν τα αμερικανικά νοικοκυριά θεωρούνταν παγκόσμιοι αγοραστές έσχατης ανάγκης.
Ίσως το πιο σημαντικό είναι ότι οι πλούσιες κυβερνήσεις στον κόσμο έχουν εξαιρετικά μικρή ευελιξία για να ενεργήσουν ώστε να ενισχύσουν τις οικονομίες τους. Τα επιτόκια εξακολουθούν να βρίσκονται στο πάτο, αν δεν είναι αρνητικά. Το χρέος και τα ελλείμματα παραμένουν σε επίπεδα τα οποία θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τις πολιτικές δαπανών που θα αναστείλουν την ύφεση – αν υπήρξε πολύ όρεξη για τέτοιου είδους δαπάνες, που δεν υπάρχει. Το 1998, όταν τα προβλήματα στην Ασία ταρακούνησαν τις αμερικανικές αγορές, η Fed κινήθηκε γρήγορα για να μειώσει το βασικό της επιτόκιο κατά 75 μονάδες βάσης. Η Fed δεν είναι σε θέση να επαναλάβει το κατόρθωμα αυτό τώρα, και αγορές που καταρρέουν είναι τουλάχιστον εν μέρει μια αντανάκλαση του γεγονότος αυτού.
Αυτή τη ζοφερή προοπτική μπορούσαν όλοι να τη δουν πριν από το σημερινό χάος της αγοράς. Λίγοι φαίνεται να είχαν προβλέψει ότι θα είχε τόσο σοβαρές συνέπειες, τόσο σύντομα.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου