του Γιώργου Στάμκου
Σ’ αυτή την εποχή της Κρίσης, την οποία διανύουμε, όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται απογοητευμένοι και ηττημένοι. Αυτή η αίσθηση της ήττας γεννά την «απώλεια του μέλλοντος», η οποία δημιουργεί με τη σειρά της μια τάση επιστροφής στις «αλήθειες» του παρελθόντος, ενεργοποιώντας τα γνωστά φοβικά ανακλαστικά «διάσωσης της ταυτότητας» και της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας. Με άλλα λόγια την επιστροφή στο παρελθόν. Κι όμως το σωστότερο είναι να σκεφτούμε το παρελθόν με αφετηρία το μέλλον, κι όχι το μέλλον δεσμευμένοι από το παρελθόν.
Ο κόσμος μας όμως, μέσα στην παραζάλη της μετανεωτερικότητας, προσκολλήθηκε τόσο πολύ στο παρόν, στο Τώρα, ώστε ερημοποίησε το μέλλον. Κι όμως η έννοια της προόδου, του μοντερνισμού και της ανάπτυξης, βασίστηκε στο πάθος για το μέλλον, για το Αύριο. Το παρόν ήταν πάντα ένα σημείο μετάβασης προς ένα διαφορετικό, καλύτερο μέλλον. Υπήρχε μια τάση επιτάχυνσης των ρυθμών στο όνομα του μέλλοντος. Στη μεταμοντέρνα εποχή μας όμως διαρκώς «παράγεται μια αρχαϊκή οπισθοδρόμηση», μια συντηρητική αναδίπλωση, σύμφωνα με τον Ρεζίς Ντεμπρέ.
Πλέον ο προγραμματικός ορίζοντας έχει χαθεί. Ζούμε στο Ολικό Αιώνιο Τώρα. Έχουμε απωθήσει το μέλλον, βυθιζόμενοι σε μια μηδενιστική μεταμοντέρνα επιτάχυνση. Όπως υποστηρίζει και ο Ρέμο Μπόντεϊ «Το μέλλον ανακτά το χαρακτήρα της απόλυτης τυχαιότητας ή του πεδίου στο οποίο αναπτύσσονται δυνάμεις που ξεφεύγουν από τον έλεγχο των ανθρώπων… Μετασχηματίζεται η ιδέα του μέλλοντος ως χρόνου της προσδοκίας. Το μέλλον ιδιωτικοποιείται, οι ουτοπίες κατασκευάζονται πλέον σε ατομικά μέτρα».
Και γι’ αυτό το μέλλον μας εκδικείται δια της απουσίας του…
Ας Αναγεννήσουμε το Μέλλον!
Η ιδέα του μέλλοντος βρίσκεται λοιπόν σε κρίση. Ίσως θα πρέπει να την αναγεννήσουμε. Πως όμως; Θα πρέπει καταρχάς να αναπτύξουμε νέους προβληματισμούς που θα αμφισβητούν την κλασική έννοια της «προόδου» και της «ανάπτυξης».
Ανάπτυξη δεν είναι μόνο η στατιστική αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Δεν είναι μόνο η ευημερία των αριθμών. Είναι πρωταρχικά η ευημερία των ανθρώπων, η οποία βασίζεται στην ποιότητα ζωής και στην αειφόρο ανάπτυξη, που λαμβάνει υπόψιν της το περιβάλλον και τις μελλοντικές γενιές.
Πρόοδος δεν είναι μόνον η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη, η κοινωνική και οικονομική οργάνωση. Δεν είναι ούτε το «ξεμάγεμα» του κόσμου από τις προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες και ιδεοληψίες. Είναι πρωτίστως μια αέναη κίνηση, η οποία ακολουθεί τους εξελικτικούς ρυθμούς του σύμπαντος και ωθεί τον άνθρωπο σε βαθύτερα επίπεδα αυτοπραγμάτωσης και ελευθερίας.
Αναγέννηση της ιδέας του μέλλοντος σημαίνει πρώτα απ’ όλα να δώσουμε στις έννοιες ανάπτυξη και πρόοδος την πραγματική τους σημασία, τοποθετώντας τον άνθρωπο και τη Φύση στο επίκεντρο τους. Να επανέλθουμε στις αξίες του Διαφωτισμού υπό το πρίσμα όμως του μεταμοντέρνου και «οικολογικού» 21ου αιώνα: απορρίπτοντας και πάλι την κηδεμονία, επιβεβαιώνοντας την αυτονομία και προωθώντας ταυτόχρονα ένα σύγχρονο «ξεμάγεμα» του κόσμου από διάφορα ετεροφοβικά, μεσσιανικά, εσχατολογικά και σωτηριολογικά συμπλέγματα που τον διακατέχουν.
Να ανακτήσουμε την εμπιστοσύνη μας στην επιστήμη και στην τεχνολογία, χωρίς ωστόσο να παραδοθούμε τυφλά σ’ αυτές, αλλά να προσπαθήσουμε να τις κάνουμε περισσότερο φιλικές προς τη ζωή και τη Φύση. Να εγκαταλείψουμε την εγωιστική μας αντίληψη ότι είμαστε το κέντρο του σύμπαντος και προσπαθήσουμε να δούμε τα πράγματα μέσα από ένα σχετικιστικό συμπαντικό πρίσμα. Σ’ αυτή την περίπτωση η ιδέα του μέλλοντος μπορεί να μετατραπεί σ’ ένα φωτεινό μονοπάτι που θα μας οδηγήσει σ’ έναν καλύτερο κόσμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου