Έγγαμος Ιησούς; Τα ερωτήματα που θέτει ο κοπτικός πάπυρος

Είναι ένα κομμάτι παπύρου διαστάσεων 4Χ8 cm. Το χάρισε ένας ανώνυμος συλλέκτης στην Κάρεν Κινγκ (Karen King), καθηγήτρια της θεολογικής σχολής του Χάρβαρντ, που βρίσκεται στην αιχμή της φιλελεύθερης προτεσταντικής θεολογίας. Είναι γραμμένο στα κοπτικά, και μάλιστα στησαχιδική διάλεκτο, τη λειτουργική διάλεκτο των κοπτών ως τον 9ο αιώνα. Στο κείμενο αναγράφεται το εξής: «ο Ιησούς τους είπε: η γυναίκα μου» (κενό) και στη συνέχεια «η μητέρα μου μού έδωσε τη ζωή» και στο τέλος «η Μαρία είναι αντάξιά της».


Μετά από αυτό, η Κάρεν Κινγκ έκανε μια επιστημονική ανακοίνωση την περασμένη Τρίτη, στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου κοπτικών ερευνών που έλαβε χώρα στην Ρώμη, όπου και κοινοποίησε το εύρημά της. Η ριζοσπάστης ερευνήτρια -που ανήκει στο λεγόμενο ρεύμα της «φεμινιστικής θεολογίας» και ένα από τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα είναι «γυναίκες, φύλο και έμφυλες ταυτότητες στον αρχαϊκό χριστιανισμό»- ανακοίνωσε πως η αυθεντικότητα του παπύρου είναι πολύ πιθανή, αν και όχι βέβαιη, και η προέλευσή του αγνοείται: μπορεί να ανακαλύφθηκε στην Αίγυπτο ή την Συρία. Ανακοινώνει επίσης πως ο πάπυρος είναι του 4ου αιώνα και πιθανότατα αφορά την μετεγγραφή στα κοπτικά ενός αρχαιότερου κειμένου του 2ου αιώνα.

Μόλις το «ρόιτερς» ανακοινώνει την είδηση, το διαδίκτυο παίρνει φωτιά: το απόσπασμα παρουσιάζεται ως απόδειξη πως ο Ιησούς ήταν νυμφευμένος. Το απόσπασμα, είναι αλήθεια, δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας: οι λέξεις «η γυναίκα μου» δεν μπορούν να μεταφραστούν αλλιώς. Είναι βέβαιο πως ο Ιησούς αναφέρεται στην σύζυγό του. Όσον αφορά τις άλλες δύο φράσεις, μας αποκαλύπτουν ορισμένα πολύτιμα στοιχεία: ξαναβρίσκουμε εδώ ένα ύφος που παραπέμπει σε δύο άλλα απόκρυφα ευαγγέλια, το «κατά Μαρία» (Μαγδαληνής) και το «κατά Θωμά», που είναι προ πολλού γνωστά στους ερευνητές και ανήκουν στο χριστιανικό γνωστικό κίνημα.

Αυτά τα γνωστικά κινήματα που άνθησαν κατά τον 2ο και τον 3ο αιώνα, είναι τα μόνα στα οποία υπάρχουν αναφορές στο γάμο του Ιησού. Για τους γνωστικούς, η νύμφευση του Ιησού καθόλου δεν σήμαινε πως εκείνος υπέκυψε στις ανθρώπινες ορμές και επιθυμίες. Τουναντίον, για τους γνωστικούς ο Ιησούς ήταν ένα κατ' εξοχήν πνευματικό ον. Στο ρεύμα αυτό ο γάμος του με τηνΜαρία Μαγδαληνή, είχε περιεχόμενο αποκλειστικά μυστικιστικό και συμβολικό. Τα γνωστικά δόγματα ήταν τόσο περίπλοκα και παράδοξα, που τα πολυάριθμα ευαγγέλια που εξέφραζαν αυτό το κίνημα αποκλείστηκαν από τον βιβλικό κανόνα χωρίς δεύτερη σκέψη.

Πέραν τούτου, το ερώτημα της αυθεντικότητας του παπύρου μένει ανοικτό: στο μπλογκ του, ο Καναδός Σερζ Καζελέ (Serge Cazelais), ένας από τους σημαντικότερους γαλλόφωνους ειδήμονες στα απόκρυφα κοπτικά ευαγγέλια, γράφει το εξής: «η ανάλυση του μελανιού με άνθρακα 14 δεν είναι δυνατή (λόγω του μικρού μεγέθους του παπύρου). Ορισμένοι συνάδερφοί μου –μεταξύ των οποίων ένας από τους καλύτερους παλαιογράφους που γνωρίζω, ένας πραγματικός ειδήμων στα κοπτικά χειρόγραφα, ο Αλίν Σούσιου (Alin Suciu) έχει ήδη εκδηλώσει μεγάλες επιφυλάξεις όσον αφορά την αυθεντικότητα του αντικειμένου αυτού. Προσωπικά, η πρώτη μου αντίδραση όταν το είδα είναι πως ο τρόπος γραφής του μοιάζει παράξενος και χοντροκομμένος».

Αναφέρει επίσης τον καθηγητή Λουι Πενσό (Louis Painchaud), ειδικό στα κοπτικά χειρόγραφα του Ναγκ Χαμαντί, που ήταν παρών στην ανακοίνωση της Κάρεν Κινγκ: «το σχήμα του σπαράγματος, το περίγραμμά του, δεν είναι σύνηθες, παραείναι "καθαρό". Το περιεχόμενό του μοιάζει να είναι γραμμένο επίτηδες για να αποταθεί στις απορίες του σύγχρονου κοινού. Αλλά η μιντιακή μηχανή πήρε μπρος και στοιχηματίζω πως δεν πρόκειται να σταματήσει σύντομα. Μπορώ πάντως να σας πω πως εδώ, το συχνότερο σχόλιο που ακούω τριγύρω προς το παρόν είναι σαφές: "είναι πλαστό!"».

Τέλος αναφέρει έναν ακόμα ειδήμονα, τον Μπράιαν Τζόουνς (Brian Jones): «σε δύο συγκεκριμένα σημεία, τα γράμματα είναι πιο σκουρόχρωμα. Το μελάνι μοιάζει να "ποτίζει" (τι σύμπτωση!) στα σημεία που γράφει "η γυναίκα μου" ("τα χιμ" στα κοπτικά) και «η μαθήτριά μου» ("ναέι")».

Αλλά ακόμα κι αν τελικά αποδειχθεί η αυθεντικότητά του, μπορεί ο πάπυρος αυτός να αναζωπυρώσει τον σχετικό επιστημονικό διάλογο; Σίγουρα όχι. Το απόσπασμα δεν προσθέτει τίποτα καινούργιο ή άγνωστο στην επιστημονική κοινότητα που γνωρίζει εδώ και πολύ καιρό πως η πρώτη εκκλησία περιλάμβανε ένα γνωστικό ρεύμα που επέμενε πως ο Ιησούς ήταν νυμφευμένος, κυρίως για να τεκμηριώσει μια εξαιρετικά περίπλοκη κοσμογονία».

Στα κανονικά ευαγγέλια αντιθέτως, ο Ιησούς εμφανίζεται άγαμος, πράγμα που προσθέτει στην αξιοπιστία τους. Τόσο στον ιουδαϊκό όσο και στον ειδωλολατρικό κόσμο, η αγαμία και η παρθενία καθόλου δεν είναι σημείο αγιοσύνης. Οι σεβάσμιοι ραβίνοι θεμελίωναν το κύρος τους ακριβώς στο ότι ήταν νυμφευμένοι και είχαν παιδιά, είχαν άρα φέρει εις πέρας με επιτυχία την αποστολή που ανέθεσε σε όλους τους ανθρώπους ο Θεός και μπορούσαν πλέον να διεκδικούν την σωφροσύνη.

Ακόμα και σήμερα, στον ιουδαϊσμό δικαίωμα μελέτης της καμπάλα έχουν μόνον οι έγγαμοι άνω των 40 ετών. Ένας νυμφευμένος Ιησούς θα ήταν πολύ πιο αξιοσέβαστος στο ακροατήριό του και θα εμπέδωνε ευκολότερα το κύρος του στους μαθητές του. Εξάλλου μια σειρά από άλλααπόκρυφα ευαγγέλια, που δεν ανήκουν στη γνωστική παράδοση αλλά εμφάνιζαν άλλα προβλήματα ως προς την αξιοπιστία τους, η αγαμία του Ιησού δεν τίθεται επ' ουδενί εν αμφιβόλω. Απόδειξη πως ο έγγαμος Ιησούς απαντάει σε πολύ συγκεκριμένες θεολογικές ανάγκες κι απέχει έτη φωτός από τον Ιησού των χριστιανών.





Πηγή