Θα κομματιαστεί κι άλλο η Ευρώπη;

Σε Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία και Βέλγιο, στον πυρήνα δηλαδή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποσχιστικά κινήματα ή περιοχές που ζητούν ανεξαρτητοποίηση απειλούν να αλλάξουν και πάλι το χάρτη της Ευρώπης.

Όταν πριν έξι χρόνια, αποφασίστηκε σε δημοψήφισμα η ανεξαρτητοποίηση του Μαυροβουνίου από το κράτος που είχε σχηματίσει μαζί με την Σερβία, μετά την διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι περισσότεροι μίλησαν για το τέλος των αλλαγών στον ευρωπαϊκό χάρτη, τουλάχιστον για τις επόμενες δεκαετίες. Ο πόλεμος στην πρώην Γιουγκοσλαβία ήταν το πιο θλιβερό και βίαιο γεγονός που ακολούθησε την κατάρρευση του Ανατολικού μπλοκ, που –κατά τα άλλα- οδήγησε στην δημιουργία νέων εθνικών κρατών με μάλλον ομαλό τρόπο τις προηγούμενες δεκαετίες.


Βεβαίως, όλοι γνωρίζαμε ότι υπήρχαν κι άλλες περιοχές εντός της ευρωπαϊκής επικράτειας που είχαν λόγους να ζητούν ανεξαρτητοποίηση, ωστόσο αυτές βρίσκονταν σε κράτη δυνατά, οι οικονομίες των οποίων ήταν ένας σημαντικός λόγος ακόμη και για τις πιο έντονες εθνικιστικές φωνές να σιωπούν. Γιατί να θέλει, για παράδειγμα, ο μέσος Σκωτσέζος να αποσχιστεί η χώρα του από τη Μεγάλη Βρετανία, αν ξέρει ότι θα ευδοκιμήσει περισσότερο σε ένα μεγάλο και δυνατό κράτος; Γιατί ένας Φλαμανδός να θέλει να διαλυθεί το Βέλγιο, όταν τόσο καιρό έχει συμβιώσει μαζί με τους Βαλόνους και έχει δημιουργήσει ένα ισχυρό Βέλγιο;


Κι όμως, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, η κρίση που σάρωσε την Ευρώπη και που ακόμη δεν την έχει εγκαταλείψει, άλλαξε εντυπωσιακά τα δεδομένα. Πλέον, όλο και πιο έντονα ακούγονται οι φωνές που λένε ότι δεν έχουν ανάγκη ένα μεγάλο, ισχυρό κράτος (που έτσι κι αλλιώς πια δεν υπάρχει), αλλά θέλουν να φτιάξουν από την αρχή ένα μικρό, εθνικό κράτος με τα δικά του χαρακτηριστικά και την δική του φιλοσοφία στην διοίκηση. Οι κάτοικοι της Καταλονίας, για παράδειγμα, δεν έχουν πια ανάγκη την κυβέρνηση της Μαδρίτης. Έχουν κάθε λόγο να πιστεύουν ότι θα ζήσουν καλύτερα υπό μια κυβέρνηση Βαρκελώνης, μακριά από τα βάσανα της Ισπανίας.

Ούτε λίγο, ούτε πολύ, έξι περιοχές σε πέντε σημαντικές οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης έχουν εκδηλώσει την επιθυμία της για ανεξαρτητοποίηση ή –έστω- για ένα καθεστώς αυτονομίας.


Αναλυτικά:


Σκωτία

Το 2014 θα αποφασίσει με δημοψήφισμα αν θα ανεξαρτητοποιηθεί από τη Μεγάλη Βρετανία. Ήδη απολαμβάνει καθεστώς σχετικής αυτονομίας. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, αυτήν τη στιγμή το ποσοστό υπέρ της ανεξαρτητοποίησης είναι περίπου 35%. Αλλά σε ενάμιση χρόνο πολλά μπορούν να αλλάξουν. Για την ιστορία, η Σκωτία ήταν μια ξεχωριστή οντότητα από την Αγγλία και την Ουαλία μέχρι το 1707. Μάλιστα, κατά την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, όπου ο στρατός του Ιούλιου Καίσαρα είχε κατακτήσει την Ουαλία και την Αγγλία, είχε στηθεί και ένα πέτρινο τείχος (Τείχος του Αδριανού) που διαχώριζε την ρωμαϊκή επαρχία Britannia, από τη χώρα των «βαρβάρων» Σκωτσέζων στο Βορρά.


Καταλονία και Χώρα των Βάσκων

Το αυτονομιστικό κίνημα στην φτωχή χώρα των Βάσκων μετράει πολλά χρόνια ιστορίας και μάλιστα τον τελευταίο καιρό έχει ηρεμήσει, μετά και την διάλυση της ένοπλης οργάνωσης ΕΤΑ. Ωστόσο, το νέο πρόβλημα της Ισπανίας είναι ακόμη μεγαλύτερο. Η Καταλονία, με πληθυσμό περίπου 7,5 εκατ. κατοίκους και σημαντική οικονομική δραστηριότητα, ζήτησε επανειλημμένως την ευκαιρία να διεξάγει δημοψήφισμα, στα πρότυπα των Σκωτσέζων. Η ισπανική Βουλή απέρριψε το αίτημα, αλλά όσο η κατάσταση στην χώρα της Ιβηρικής χειροτερεύει λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν είναι απίθανο να αλλάξει γνώμη.

Οι Καταλανοί είναι ήδη αυτόνομη περιοχή και μιλούν κυρίως καταλανικά, μια διάλεκτο διαφορετική από τα καστιγιάνικα ισπανικά που χρησιμοποιούνται στην υπόλοιπη χώρα. Τον 9ο αιώνα, το Πριγκηπάτο της Καταλονίας ήταν ένα ξεχωριστό κράτος, ενώ αργότερα ενώθηκε με την Αραγονία και αποτέλεσε ένα από τα δύο μεγάλα ισπανικά βασίλεια (το άλλο ήταν η Καστίλη). Από το 1900 και μετά, ο καταλανικός εθνικισμός γνωρίζει αναβίωση και βρίσκει αφορμές ακόμη και στο ποδόσφαιρο (η κόντρα Ρεάλ Μαδρίτης και Μπαρτσελόνα είναι ενδεικτική).


Φλάνδρα

Το Βέλγιο είναι το μοναδικό από τα ισχυρά –σε επίπεδο οικονομίας- κράτη της Ευρώπης που δεν έχει καμμία εθνική ταυτότητα. Είναι στην ουσία ένα κράτος – δημιούργημα των γύρω κρατών που μέχρι το 1830 έριζαν για την κατάκτησή του και έδωσαν τις πιο ιστορικές μάχες στα πλούσια σε πρώτες ύλες εδάφη του (π.χ. Βατερλώ). Αποτελείται από τρεις εθνότητες, που η κάθε μια μιλά την δική της γλώσσα: Βαλόνοι στο Νότο (γαλλικά), Φλαμανδοί στο Βορρά (ολλανδικά), Γερμανοί στην Ανατολή (γερμανικά). Η Φλάνδρα, η φλαμανδική επαρχία του Βορρά αντιδρά περισσότερο από ποτέ τον τελευταίο καιρό στην έννοια του ενωμένου Βελγίου, αφού είναι πιο πλούσια από το Νότο και η οικονομική κρίση την έχει αναγκάσει να «ζει» και τους μισητούς Βαλόνους. Οι διοικητικές δυσκολίες (για 541 μέρες, μέχρι πέρσι τον Δεκέμβριο, οι Βέλγοι αδυνατούσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση) δεν είναι απίθανο να ευνοήσουν τις αποσχιστικές τάσεις των Φλαμανδών στο σύντομο μέλλον.


Κορσική

Η πατρίδα του Ναπολέοντα ποτέ δεν ένιωσε πραγματικά Γαλλία. Τα προηγούμενα χρόνια τα αυτονομιστικά κινήματα ήταν αρκετά βίαια (θύμιζαν την βασική ΕΤΑ), με αποτέλεσμα η κυβέρνηση των Παρισίων να δώσει στο νησί μια σχετική ανεξαρτησία. Δεν πρόκειται ακριβώς για καθεστώς αυτονομίας, ωστόσο οι Κορσικανοί απολαμβάνουν πολλών προνομίων στην διοίκηση της περιοχής τους που δεν έχουν άλλες γαλλικές περιφέρειες. Αν βρουν την ευκαιρία για να εγείρουν και αίτημα για πλήρη αυτονομία ή και ανεξαρτητοποίηση, το πιο πιθανό είναι ότι θα το κάνουν.


Ιταλία – Παντανία

Παλιότερα ήταν η Λομβαρδία, σιγά σιγά προστέθηκαν κι άλλες επαρχίες του Βορρά. Σήμερα το κόμμα «Λίγκα του Βορρά», που είχε ενωθεί ακριβώς με σκοπό να οδηγήσει σε ανεξαρτητοποίηση τον πλούσιο Βορρά από τον φτωχό Νότο και το Κέντρο που διοικεί τώρα τη χώρα, έχει πολλούς υποστηρικτές σε μια περιοχή που –αν τελικά πετύχει την απόσχιση- θα φτάσει σε πληθυσμό τα 33,3 εκατ. κατοίκους, «γονατίζοντας» την οικονομία της υπόλοιπης Ιταλίας. Η Ιταλία δεν έχει μεγάλη παράδοση ως ενωμένο κράτος. Μετά την διάλυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι Ιταλοί ευγενείς ή έμποροι διοικούσαν μικρά βασίλεια ή δουκάτα, τα οποία ενώθηκαν μόλις το 1861.



ΠΗΓΗ