Κρίση στο Αιγαίο 1987: 26 χρόνια μετά μια ανάλυση που θα συζητηθεί

Γράφει ο ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΡΔΑΣ


Η ελληνοτουρκική κρίση άρχισε να κυοφορείται από τις 19 Φεβρουαρίου του 1987, όταν ο υπουργός Βιομηχανίας Αναστάσιος Πεπονής ζήτησε, σύμφωνα με το άρθρο 106 του Συντάγματος, να συμμετάσχει αναγκαστικά το ελληνικό Δημόσιο στην κοινοπραξία των ξένων εταιρειών που, με επικεφαλής την καναδική «Ντένισον», εκμεταλλευόταν τα πετρέλαια της Θάσου.

Και αυτό γιατί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ελληνικού Δημοσίου προγραμμάτιζε, στο τέλος εκείνου του Μαρτίου, τη διενέργεια γεωτρήσεων στη θέση Μπάμπουρας της Θάσου, στα 10 μίλια, έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα, πάνω όμως στην θεωρούμενη ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Η εταιρεία, βάσει της σύμβασης του 1976, εδικαιούτο να κάνει γεωτρήσεις. Η ΝΔ δήλωσε πως ήταν αναφαίρετο δικαίωμα της Ελλάδας να κάνει έρευνες σ’ εκείνη τη περιοχή που ποτέ δεν είχε αμφισβητηθεί από την Τουρκία. Ο Καναδός αντιπρόεδρος του Κονσόρτσιουμ Πάρμελι ζήτησε ακρόαση από τον πρωθυπουργό. Το αίτημα απορρίφθηκε. Την άλλη μέρα, ο Καναδός κάλεσε τους Έλληνες δημοσιογράφους και τους ξένους ανταποκριτές σε συνέντευξη Τύπου. Ισχυρίστηκε ότι η σύμβαση με το ελληνικό Δημόσιο, η οποία είχε κυρωθεί με το νόμο 98/1975, έδινε το δικαίωμα ερευνών μέχρι την 1η Απριλίου του 1987. Επιπλέον επικαλέσθηκε το προεδρικό διάταγμα 678/1976, που όριζε ότι οι όροι της σύμβασης δεν θα μπορούσαν να τροποποιηθούν σε καμιά περίπτωση δι’ άλλου νόμου στο μέλλον. Σημειωτέον ότι η καθημερινή παραγωγή στον Πρίνο ήταν 28.000 βαρέλια προς 15 δολάρια έκαστον.

«Την τελευταία δεκαετία συνεργάσθηκα με δεκάδες υπουργούς και μπορώ να επιζήσω με μερικούς ακόμα», είπε ο Καναδός επιχειρηματίας. Απέδωσε την κυβερνητική εισήγηση για εξαγορά σε «υποχθόνιες δυνάμεις που δρουν μέσα στην κυβέρνηση». Χαρακτήρισε «σαχλαμάρα» την πρόταση της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου να αγοράσει το μερίδιο της καναδικής εταιρείας «Ντένισον» έναντι 26 εκατομμυρίων δολαρίων.

Η κυβέρνηση δικαιολόγησε την εξαγορά λέγοντας ότι δεν θα άφηνε μια ξένη εταιρεία να επιλέξει εκείνη πότε θα προκαλούσε την Τουρκία. Η Άγκυρα αμφισβητούσε το δικαίωμα ερευνών, επικαλούμενη τη Συμφωνία της Βέρνης.

Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ αρνιόταν την ισχύ των δεσμεύσεων της Βέρνης ισχυριζόμενη ότι υπήρχε χρονικός περιορισμός αποχής ερευνών με βάση την φράση …«η οποία πράξη θα ηδύνατο να παρενοχλήση τη διαπραγμάτευση». Εφόσον δεν διεξαγόταν διαπραγματεύσεις, οι έρευνες ήταν ελεύθερες.

Οι υποψίες των Τούρκων –ότι η Ελλάδα θα ξεκινούσε έρευνες πετρελαίου- είχαν πολλαπλασιαστεί, γιατί, μετά το 1981, στην περιοχή γύρω από τον Πρίνο γίνονταν έρευνες χωρίς να έχει ενημερωθεί το υπουργείο Εξωτερικών. Όπως αναφέρει ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννης Καψής στο βιβλίο του Οι 3 μέρες του Μάρτη, είχε δεχθεί αρκετές διαμαρτυρίες από τον Τούρκο πρεσβευτή Ναζμί Ακιμάν, «ο οποίος υποστήριζε ότι είχαμε κάνει έρευνες άλλοτε στον Θερμαϊκό ή τον Στρυμώνα κι άλλοτε στο Μυρτώο Πέλαγος». Ο υφυπουργός απαντούσε στερεότυπα ότι η Ελλάδα δεν αναγνώριζε ως ενεργό το Πρωτόκολλο της Βέρνης, ότι «επί του παρόντος» δεν υπήρχε πρόγραμμα ερευνών στο Αιγαίο αλλά ούτε ο Θερμαϊκός Κόλπος ούτε ο Στρυμωνικός Κόλπος ούτε το Μυρτώο Πέλαγος ήταν… Αιγαίο. «Δικολαβικό επιχείρημα που βόλευε και τις δυο πλευρές» σημειώνει ο Γιάννης Καψής. Συνεχίζοντας παραδέχεται:

«Το κονσόρτιουμ επέμενε, σε εφαρμογή των όρων της σύμβασης, να επεκτείνει τις έρευνες στη θέση Μπάμπουρας. Κι είχε δίκιο, απ’ την πλευρά του, να επιμένει».


Ο Γιάννης Καψής ισχυρίζεται επίσης πως πληροφορήθηκε από την τηλεόραση την απόφαση του υφυπουργού Βιομηχανίας Αναστασίου Πεπονή για υποχρεωτική εξαγορά των μετοχών της κοινοπραξίας από το ελληνικό Δημόσιο: «Παγώσαμε όλοι στο υπουργείο Εξωτερικών. Ήταν μια δραματική απόφαση που είχε παρθεί και είχε εξαγγελθεί χωρίς καμιά προσυνεννόηση μαζί μας, χωρίς μεθόδευση, χωρίς προετοιμασία, τουλάχιστον από τη δική μας πλευρά». Πάντως, το υπουργείο Βιομηχανίας, ήδη από τις 9 Δεκεμβρίου του 1986, σε συνάντηση στο Τορόντο του διευθύνοντος συμβούλου της Δημόσιας Επιχείρησης Πετρελαίου Α. Σιβένα με τον πρόεδρο του κονσόρτιουμ Στηβ Ρόμαν, είχε εξηγήσει ότι λόγω της χρόνιας ελληνοτουρκικής διαφοράς για το Αιγαίο η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορούσε να δώσει άδειες ανατολικά της Θάσου και γι’ αυτό η εκχώρηση της Κοινοπραξίας θα παρέμενε «παγωμένη ιδιοκτησία» (frozen property). H Eλλάδα, είχε προσθέσει, ήταν πρόθυμη να αγοράσει τις μετοχές της «Ντένισον» για να μην θιγούν τα συμφέροντά της. Ο πρόεδρος της «Ντένισον» εξέφρασε τις υποψίες του λέγοντας ότι μόλις η ΔΕΠ αγόρασε τα δικαιώματα του κονσόρτιουμ, η κυβέρνηση θα άρχιζε γεωτρήσεις. Ο Έλληνας διαπραγματευτής διαβεβαίωσε τον Ρόμαν ότι, αντιθέτως, η Ελλάδα δεν ήθελε να προκαλέσει την Τουρκία, γι’ αυτό και στο Πρωτοδικείο της Καβάλας, όπου η ΔΕΠ υπέβαλε αίτηση αναστολής των ερευνών, ο τοπικός δικηγόρος είχε επικαλεσθεί λόγους «ανωτέρας βίας».

Σημειωτέον ότι οι επενδύσεις της «Ντένισον» στηρίζονταν από δεκάδες Τράπεζες, οι οποίες είχαν εγκρίνει πιστώσεις, αφού επρόκειτο για τη μεγαλύτερη καναδική επένδυση στην Ελλάδα.
Παρέμβαση υπέρ της εταιρείας έκανε ο Καναδός υφυπουργός εξωτερικών Στάφορντ. Συνοδευόμενος από τον Αμερικανό πρεσβευτή Ρόμπερτ Κήλι επισκέφθηκε τα υπουργεία Εξωτερικών και Βιομηχανίας μεταφέροντας μήνυμα του πρωθυπουργού Μαλρούνι υπέρ της «Ντένισον».

Τις ελληνικές θέσεις για τις έρευνες ανέπτυξαν σε συνέντευξη Τύπου ο υπουργός Βιομηχανίας Αναστάσιος Πεπονής και ο υφυπουργός Εξωτερικών Γιάννης Καψής. Ο τελευταίος επανέλαβε το σλόγκαν: «Το εάν, το πότε και το πού θα κάνουμε γεωτρήσεις αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας». Η διατύπωση αυτή επέτεινε την τουρκική καχυποψία, γιατί δεν ήταν σύμφωνη με με τις δεσμεύσεις του Πρωτοκόλλου της Βέρνης, που όριζε αποχή από τις έρευνες.

Ο Τούρκος πρεσβευτής Ναζμί Ακιμάν, στις 27 Φεβρουαρίου του 1987, έσπευσε στο γραφείο του αρμόδιου υφυπουργού Γιάννη Καψή «προσπαθώντας να αποσπάσει μια ρητή διαβεβαίωση ότι θα τηρούσαμε τα συμφωνηθέντα στη Βέρνη –ότι δεν θα κάναμε γεωτρήσεις». Όπως γράφει ο τότε υφυπουργός, «απέφυγα επιμελώς μια τέτοια δήλωση που οι Τούρκοι την επεδίωκαν πεισματικά 6 ολόκληρα χρόνια κι έφερα το θέμα στην πρότασή μας για προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης και στη σύναψη συνυποσχετικού. Αυτή τη φορά ο Ναζμί Ακιμάν δεν απέκλεισε κάθε συζήτηση».

Ο Τούρκος πρεσβευτής ρώτησε αν μπορούσε να εκφράσει την τουρκική άποψη της Χάγης στον διευθυντή των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Ο υφυπουργός του απάντησε θετικά, υπογραμμίζοντας παράλληλα ότι οι ελληνικές θέσεις θα παρέμεναν αμετακίνητες.
Μια παρέμβαση του παρισταμένου αρμόδιου πρεσβευτή Κώστα Ζέππου φαίνεται ότι ήταν καθοριστική για την περαιτέρω πορεία του θέματος. Σύμφωνα με όσα γράφει ο Γιάννης Καψής στο σχετικό βιβλίο του, «φανερά ικανοποιημένος ο Άκιμαν, σηκώθηκε να φύγει. Αλλά την ώρα που σηκώθηκε επιχείρησε μια ακόμη προσπάθεια να επανέλθει στο θέμα των γεωτρήσεων, οπότε παρενέβη ο Κώστας Ζέππος λέγοντας: «Γιατί να συνεχίζουμε την συζήτηση αυτή, κ. πρέσβη; Ξεκινάτε εσείς και ο κ. υπουργός από τελείως διαφορετικές θέσεις αλλά το αποτέλεσμα είναι το ίδιο – καμιά χώρα δεν πρόκειται να κάνει, στο προβλεπτό μέλλον, γεωτρήσεις». Ήταν μια παρατήρηση για την οποία διαφώνησα, φιλικά, με τον Ζέππο, από το φόβο μήπως παρεξηγηθούμε σαν… ενδοτικοί. Κι όμως ήταν μια σωτήρια παρατήρηση, που δεν επέτρεψε στην Άγκυρα να ισχυρισθεί –όπως αποπειράθηκε προς στιγμή- ότι έγινε κακή συνεννόηση. Δεν επέτρεψε την επανάληψη της τακτικής των εξλαστηρίων θυμάτων».

Ο Τούρκος πρεσβευτής, δίνοντας έμφαση στην «διάψευση» του υφυπουργού στα καθησυχαστικά λεχθέντα του πρεσβευτή Κ. Ζέππου, μετέφερε στην Άγκυρα την ανησυχητική εκτίμηση του ότι η Ελλάδα θα προχωρήσει στις έρευνες. Το μήνυμα αυτό προκάλεσε ιδιαίτερα ανησυχία στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας, το οποίο επόπτευε την τουρκική κυβέρνηση, μιας και ο πρωθυπουργός Τουρκούτ Οζάλ είχε μεταβεί στο Χιούστον των ΗΠΑ για να κάνει εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς.
Το «Πίρι Ρέις» πρωτοεμφανίστηκε στο Αιγαίο στις 19 Μαρτίου του 1987 ανοιχτά της Ίμβρου, συνοδευόμενο από δυο πολεμικά του τουρκικού Ναυτικού. Έπλεε εκτός των ελληνικών χωρικών υδάτων ακολουθώντας το δρομολόγιο Ίμβρος-Λήμνος-Σαμοθράκη-Άθως-ανατολικά της Σκύρου – Ελλήσποντος.

Το πλοίο βρισκόταν υπό την άγρυπνη παρακολούθηση ελληνικών πολεμικών σκαφών και αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας. Οι κυβερνήτες των πλοίων είχαν εντολή να εφαρμόσουν τους κανόνες αυτοάμυνας. Το «Πίρι Ρέις» κράτησε 5 φορές στα διεθνή ύδατα, ρίχνοντας καλώδια ερευνών, χωρίς την άδεια των ελληνικών αρχών. Τα ελληνικά πλοία τού διαμήνυσαν να αποφύγει τις κρατήσεις πάνω από την ελληνική υφαλοκρηπίδα και με επιδέξιες κινήσεις το ανάγκασαν να συνεχίσει τον πλου στα διεθνή ύδατα.

Την ίδια μέρα το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών προέβη σε έντονη διαμαρτυρία προς τον Έλληνα πρεσβευτή στην Άγκυρα επικαλούμενο παρενόχληση του «Πίρι Ρέις» από ελληνικά πολεμικά.

Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε ότι η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη να προστατεύσει τα δικαιώματά της.

Στις 23 Μαρτίου του 1987 ο μόνιμος διπλωματικός αντιπρόσωπος της Τουρκίας στον ΟΗΕ Ολτέρ Τουρκμέν έστειλε στον γενικό γραμματέα έγγραφο καταγγέλλοντας την Ελλάδα για παραβίαση του Πρωτοκόλλου της Βέρνης, επικαλούμενος δήλωση του Παρμελί ότι η εταιρεία ήταν αποφασισμένη να προχωρήσει στη διενέργεια γεωτρήσεων μέχρι το τέλος του Μαρτίου, όπως όριζε η σύμβασή της με το ελληνικό Δημόσιο. Ο Ολτέρ Τουρκμέν υποστήριξε επίσης ότι τον Μάρτιο του 1982 η ελληνική κυβέρνηση είχε διαβεβαιώσει γραπτώς πως δεν θα έκανε έρευνες. Η αλήθεια ήταν ότι ο υφυπουργός Εξωτερικών Κάρολος Παπούλιας, σε απάντηση τουρκικού διαβήματος, είχε δηλώσει τότε ότι «τη στιγμή αυτή –a ce moment- η Ελλάδα δεν έχει σε εφαρμογή ερευνητικό πρόγραμμα στο Αιγαίο». Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών ερμήνευσε τη διατύπωση εκείνη ως επιβεβαίωση των συμφωνηθέντων στη Βέρνη για αμοιβαία αποχή ερευνών. Απαντήσεις στους τουρκικούς ισχυρισμούς έδωσε εγγράφως ο αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΗΕ Μιχαήλ Δούντας.

Διαμαρτυρία προς τον γενικό γραμματέα το ΝΑΤΟ λόρδο Κάρινγκτον υπέβαλε ο Έλληνας αντιπρόσωπος στη Συμμαχία Χρήστος Ζαχαράκης. Την επομένη ο λόρδος Κάρινγκτον κάλεσε τους αντιπροσώπους των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γερμανίας και της Γαλλίας ζητώντας τους να αποτρέψουν την κλιμάκωση της κρίσης.

Ο πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον Γεώργιος Παπούλιας επισκέφθηκε τον Αμερικανό υφυπουργό Άρμακοστ, ο οποίος απέφυγε να πάρει θέση, διαβεβαιώνοντας πάντως ότι θα συνιστούσε στην Άγκυρα αυτοσυγκράτηση.

Τις αποφάσεις της Άγκυρας ανέπτυξε στους πρεσβευτές του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ ο υφυπουργός Εξωτερικών Καντεμίρ. Σε ένα πολυσέλιδο κείμενο με χάρτες και έγγραφα ισχυριζόταν ότι η Ελλάδα οχύρωσε παρανόμως τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, ότι διεκδικούσε το εναέριο χώρο 10 μιλίων, ότι ήθελε να μετατρέψει το Αιγαίο σε ελληνική λίμνη. Ο Καντεμίρ προειδοποίησε τους συμμάχους ότι η Τουρκία θα προχωρούσε σε αντίμετρα επί διμερούς επιπέδου.

Στις 25 Μαρτίου του 1987 συνήλθε στην Άγκυρα το υπουργικό συμβούλιο και ενέκρινε απόφαση χορήγησης αδειών για έρευνες έξω από τα χωρικά ύδατα της Τουρκίας. Η τουρκική κυβέρνηση παρεχώρησε στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων ΤΡΑΟ (Turkiye Petrolleri Anonim Ortakligi) τέσσερις περιοχές του βορείου Αιγαίου για τη διεξαγωγή ερευνών.


Οι παραχωρήσεις αυτές ήταν οι ακόλουθες:

1.Παραχώρηση με α/α 2640 για 1.822 τ.χιλ. που περικλείει την Σαμοθράκη αφήνοντας ένα μικρό δίαυλο στη δυτική πλευρά.
2. Παραχώρηση με α/α 2641 για 2.881 τ.χιλ. που εκτείνεται σε όλο το νοτιοανατολικό τμήμα της Λήμνου.
3. Παραχώρηση με α/α 2642 για 3.633 τ.χιλ. που καλύπτει την περιοχή μεταξύ Σκύρου και Λέσβου.
4. Παραχώρηση με α/α 2643 για 1.245 τ.χιλ. που καλύπτει την περιοχή μεταξύ Λέσβου και Χίου.


Και οι τέσσερις ερευνητικές παραχωρήσεις έπαυαν την 26η Σεπτεμβρίου του έτους 2003. Σε όλες τις περιπτώσεις άρχιζαν ακριβώς αμέσως μετά την ελληνική αιγιαλίτιδα ζώνη των 6 μιλίων. Η εικόνα των παραχωρήσεων σε χάρτη του Αιγαίου έδειχνε τον πλήρη σχεδόν εγκλωβισμό της Λέσβου και της Σαμοθράκης (ερώτηση στη Βουλή Στ. Μάνου, 10/10/88). Η απόφαση δημοσιεύθηκε την άλλη μέρα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι τουρκικές εφημερίδες πρόβαλαν το γεγονός, υπογραμμίζοντας την κρισιμότητα της κατάστασης. Ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Περλ, ευρισκόμενος σε επίσημη επίσκεψη στην Άγκυρα δήλωσε: «Ελπίζω ότι η Ελλάδα δεν θα κάνει κουταμάρες. Ο Οζάλ έχει καλές προθέσεις αλλά ο Α. Παπανδρέου έχει σκληρές θέσεις».

Στις 11 το πρωί της 26ης Μαρτίου ανακοινώθηκε επισήμως ο απόπλους του «Πίρι Ρέις» («Σισμίκ») γι έρευνες στα διεθνή ύδατα. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της τουρκικής κυβέρνησης τόνισε ότι αν το σκάφος παρενοχλείτο από την Ελλάδα η Τουρκία θα αντιδρούσε. Ο Τούρκος πρωθυπουργός, φτάνοντας από το Χιούστον των ΗΠΑ στο Λονδίνο. Συναντήθηκε με τον υπουργό Εξωτερικών σερ Τζέφρι Χάου, δηλώνοντας ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός θορυβούσε για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης.

Στις Βρυξέλλες συνεδρίασαν εκτάκτως οι αντιπρόσωποι των χωρών-μελών ανήσυχοι για το ενδεχόμενο σύρραξης μεταξύ δύο κρατών της Συμμαχίας. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας, υπό την προεδρία του προέδρου της χώρας στρατηγού Εβρέν, συνεδρίασε εκτάκτως, με τη συμμετοχή του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Καγιά Ερντέμ, ο οποίος αντικαθιστούσε τον εγχειρισμένο πρωθυπουργό. Στην ανακοίνωση, μετά το πέρας της συνεδρίασης, αναφερόταν ότι, με τη σύμφωνη γνώμη του Τουρκούτ Οζάλ, η Τουρκία θα προχωρούσε σε έρευνες εφόσον το ίδιο θα έκανε η Ελλάδα. Ο γενικός γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, υποστράτηγος Γκουβέν Εγκεντλάν, κάλεσε τους Τούρκους και ξένους δημοσιογράφους διαβάζοντας τις θέσεις που αποφάσισε η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία:

«Αύριο το Σισμίκ θα βγει στο Αιγαίο με κατεύθυνση τα διεθνή ύδατα», δήλωσε. «Θα συνοδεύεται από πολεμικά πλοία. Ο στρατός βρίσκεται ήδη σε επιφυλακή. Λόγω των ενεργειών της Ελλάδας στο Αιγαίο, που είναι αντίθετες με τις διεθνείς συμβάσεις, η κυβέρνηση έθεσε σ’ εφαρμογή μέρος των αποφάσεων του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας με σκοπό την διασφάλιση των εθνικών δικαιωμάτων και συμφερόντων της Τουρκίας. Καθορίσθηκαν προς την Εθνική Εταιρεία Πετρελαίων περιοχές για έρενες στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου. Αποφασίσθηκε, εκτός αυτού, το Σισμίκ 1 να βρίσκεται στο Τσανακαλέ (Ελλήσποντο) όπου συμπληρώνει τις διαδικασίες διοικητικές μερίμνης (ανεφοδιασμό). Αύριο το πρωί το σκάφος θα κατευθυνθεί στο Αιγαίο. Με την ανακοίνωση των εθνικών αυτών ενεργειών και για τη διασφάλιση των εθνικών δικαιωμάτων και συμφερόντων μας οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, ξηράς θάλασσας και αέρα, βρίσκονται σε επιφυλακή και παίρνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα που επιβάλλουν οι περιστάσεις.

Ο υποστράτηγος απαντώντας σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων δήλωσε ότι αν παρεμποδιζόταν το πλοίο, τα τουρκικά πολεμικά που το συνόδευαν θα απαντούσαν, αφού η «ελληνική επίθεση θα χαρακτηριζόταν αιτία πολέμου». Είπε επίσης ότι η καθιερωμένη τον Μάρτιο μεγάλη αεροναυτική άσκηση «Θαλασσόλυκος» θα παρατεινόταν.

Σε πολιτικοστρατιωτική σύσκεψη που έγινε στην πρωθυπουργική κατοικία στο Καστρί προσδιορίστηκε η στρατηγική και τακτική στάση της Ελλάδας. Ο υφυπουργός Γιάννης Καψής καταγράφει τα λόγια του Ανδρέα Παπανδρέου, μετά την εκτίμηση της κατάστασης από τον αρχηγό τους ΓΕΕΘΑ πτέραρχο Νίκο Κουρή: «Πρέπει να κινητοποιήσουμε τους πάντες. Αλλά να τους κάνεις σαφές ότι αν οι Τούρκοι επιχειρήσουν γεώτρηση, θα χτυπήσουμε. Πρέπει όλοι να καταλάβουν τις ευθύνες τους. ΝΑΤΟϊκοί, Κοινοτικοί, όλοι. Πρέπει να καταλάβουν ότι οι προειδοποιήσεις μας δεν ήταν μόνο λόγια. Κυρίως οι Αμερικάνοι. Αν δεν παρέμβουν να συγκρατήσουν τους Τούρκους, κάλεσε τον Κήλι και πες του ότι κλείνουμε τη βάση της Νέας Μάκρης, όπως προβλέπει η συμφωνία του ’83».

Εκείνη τη μέρα οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Εξωτερικών τροφοδότησαν όλες τις πρεσβείες με το ιστορικό της κρίσης, τα ελληνικά επιχειρήματα και την προειδοποίηση ότι η Ελλάδα θα απαντούσε δυναμικά μόλις η Τουρκία αποτολμούσε να χτυπήσει την ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Παράλληλα άρχισαν να καταφθάνουν στο υπουργείο οι ξένοι πρεσβευτές. Είχαν κληθεί με την πολιτικογεωγραφική σειρά: Κοινοτικοί, ΝΑΤΟϊκοί, Άραβες, Ανατολικοί. Ο Γ. Καψής κάλεσε τον Τούρκο πρεσβευτή Ναζμί Ακιμάν και του υπαγόρευσε την εξής δημόσια δήλωση: «Η κυβέρνηση της Ελληνικής Δημοκρατίας καλεί την κυβέρνηση της Τουρκικής Δημοκρατίας να αποδεχθεί όπως, με αμοιβαία συμφωνία μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας παραπεμφθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης».

Η τοποθέτηση αυτή –η οποία απείχε από το σλόγκαν «εάν, πού και πότε θα κάνει γεωτρήσεις, αποτελεί κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας»- εντυπωσίασε τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Περέζ ντε Γκουεγιάρ, ενώ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις απορούσαν γιατί η Τουρκία αρνιόταν την παραπομπή στη Χάγη.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός συντόνιζε όλες τις κινήσεις παραμένοντας στο γραφείο του επί 24ωρου βάσεως.





ΠΗΓΗ