Είμαστε άραγε πραγματικά ελεύθεροι;

«Ο πόθος της ελευθερίας είναι έμφυτος σε όλους τους ανθρώπους»
(Ἒμφυτος πᾶσιν ἀνθρώποις ὁ τῆς ἐλευθερίας πόθος) Διονύσιος Αλικαρνασσεύς

Αυτή ήταν και ο θεμέλιος λίθος της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων που οδήγησε στο απώγειο κάθε έκφανσης της ζωής τους …

Ο άνθρωπος έπρεπε να είναι ελεύθερος στο μυαλό και την ψυχή. Να μην είναι δέσμιος της «πραγματικότητας» αλλά να αγωνίζεται διαρκώς για την κατάκτηση της αλήθειας που θα τον οδηγήσει στην ουσιαστική ελευθερία, όπως δίδαξε πριν χιλιάδες χρόνια ο πατέρας της παγκόσμιας φιλοσοφίας, Σωκράτης, με την αλληγορία του Σπηλαίου. Ο δρόμος είναι δύσβατος και ανηφορικός αλλά όποιος τον επιλέξει και επιχειρήσει την ανάβασή του θα γνωρίσει τον αληθινό κόσμο, έχοντας δραπετεύσει από ορατά και αόρατα δεσμά.

Η ελευθερία σκέψης, η ελευθερία έκφρασης, η ελευθερία λόγου, η ελευθερία του εκλέγειν-εκλέγεσθαι και η ελεύθερη βούληση είναι μερικές από τις επιμέρους παραμέτρους που την ορίζουν.

Ο πραγματικά ελεύθερος άνθρωπος αναπτύσσει τεράστιες εσωτερικές δυνάμεις που αποτελούν τροχοπέδη σε κάθε μορφή καταπίεσης, υποδούλωσης, ή αυταρχισμού.

Στην αρχαία Ελλάδα η ελευθερία εκπεφραζόταν με άπειρες λέξεις, στοιχείο που δείχνει την τεράστια σημασία της! Ας δούμε κάποιες από αυτές:

-          Ο παρρησίαν έχων: Αυτός που διαθέτει ελευθερία του λόγου. «Η παρρησία ἐστὶ ἲδιον τῆς ἐλευθερίας: η ελυθερία του λόγου είναι γνώρισμα της ελευθερίας» (Δημόκριτος)

-          Ανεπίτακτος: Αυτός που δεν δέχεται διαταγές (Θουκυδίδου Η,69,2 από τον λόγο του Νικία προς τους στρατιώτες του πριν από την μάχη των Συρακουσών).

-          Αυτεξούσιος: Αυτός που στηρίζεται μόνο στον εαυτό του και σε κανέναν άλλον. Με άλλα λόγια ο αυτάρκης.

-          Αδιαίρετο όν: Φράση που αναφέρεται στην εσωτερική ελευθερία του ανθρώπου. Απαντά στους Διογένη, Επίκουρο, Πλάτωνα, Αντιφώντα, Δημόκριτο, κ.α.

-          Αδέσποτος: Αυτός που δεν έχει δεσπότη-ηγεμόνα.

-          Αυτόγνωτος: Ο αυτόνομος, αυτός που παίρνει μόνος του τις αποφάσεις και δεν εξαρτάται από άλλους.

-          Αυτοβούλητος: Αυτός που από δική του επιθυμία προβαίνει σε μία ενέργεια.

Υπάρχουν χιλιάδες ακόμα λέξεις που αποτυπώνουν την κάθε μορφή ελευθερίας…

Σύμφωνα όμως με τον Πλάτωνα «Η πέρα από το μέτρο ελευθερία οδηγεί και την πόλη και τον πολίτη σε δουλεία».

Η ελευθερία πράγματι είναι απαραίτητη για την ευτυχία τόσο του ανθρώπου ως οντότητα όσο και των ανθρώπων  ως κοινωνικό σύνολο. Θα πρέπει όμως να την διαχειριζόμαστε σωστά, με προσοχή και όχι ανεξέλεγκτα.

Όπως θα πρέπει επίσης να αντιληφθούμε ότι τα όρια μεταξύ της πραγματικής και της απατηλής ελευθερίας είναι δυσδιάκριτα για πολλούς που πολλάκις γίνονται θύματα μίας κατασκευασμένης και άρα εικονικής ελευθερίας, που κάποιοι σκόπιμα «δημιουργούν» για να τους δώσουν την ψευδαίσθηση της δήθεν ελεύθερης συμμετοχής. Επί της ουσίας όμως είναι μια κατευθυνόμενη ελευθερία, με στόχο να εξασφαλίζουν την σιωπή και την αδράνειά τους στα σχέδια όποιων απεργάζονται τα συμφέροντα τους  και ανενόχλητοι να τους περνούν τις πάσης φύσεως αποφάσεις.

Στην σημερινή κρίσιμη συγκυρία μήπως θα έπρεπε  να προβληματιστούμε για το τι είδους ελευθερίας «απολαμβάνουμε»;



ΠΗΓΗ