Γιατί όχι Ελεύθερη Ενέργεια;

Υπάρχει κάτι που μ' ενοχλεί έντονα στη διαμάχη που έχει ξεσπάσει τελευταία σχετικά με το αν θα πρέπει να υπάρχει “μικρή” ή “μεγάλη” ΔΕΗ, αν η επιχείρηση θα είναι Δημόσια ή Ιδιωτική. Θεωρώ αυτά τα ψευδοδιλλήμματα αποπροσανατολιστικά καθώς το βασικό ερώτημα είναι: θέλουμε ή όχι Μονοπώλια και Ολιγοπώλια στον τομέα της ενέργειας;

Δημόσια ή ιδιωτικά τα μονοπώλια και τα ολιγοπώλια λειτουργούν πάντα συγκεντρωτικά και με γνώμονα τα στενά συμφέροντα τους και όχι προς όφελος όλης της κοινωνίας. Θέλουμε λοιπόν ένα συγκεντρωτικό σύστημα παραγωγής και εκμετάλλευσης της ενέργειας, που θα βασίζεται σε Δημόσια ή Ιδιωτικά (Μονοπώλια ή Ολιγοπώλια), ή μήπως θέλουμε ένα αποκεντρωτικό ενεργειακό σύστημα, όπου ο κάθε καταναλωτής θα είναι ταυτόχρονα και παραγωγός ενέργειας; Θέλουμε ένα σύστημα παραγωγής ενέργειας που θα συνεχίσει να βασίζεται στα βρώμικα κι αναποτελεσματικά ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο κ.α.), που και κοστίζουν ακριβά και βλάπτουν ανεπανόρθωτα τη δημόσια υγεία, την ποιότητα της ζωής μας και το περιβάλλον;

Υπόψιν τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι παρά υγροποιημένα κατάλοιπα “πτωμάτων” φυτικών και ζωικών οργανισμών, που έζησαν στον πλανήτη μας πριν από εκατομμύρια χρόνια. Καταναλώνοντας πετρέλαιο μπορεί να καίμε απομεινάρια φυτοπλαγκτού που καταπλακώθηκε στους ωκεανούς της Κάμβριας Περιόδου. Καίγοντας λιγνίτη καίμε τους μουμιοποιημένους κορμούς των τροπικών δένδρων που καταπλακώθηκαν στους βάλτους της Ιουρασικής Περιόδου. Αυτό ακριβώς κάνει  η “δική μας” ΔΕΗ, μια ενεργειακή επιχείρηση του 21ου αιώνα: σκάβει στο υπέδαφος για να βρει και να κάψει απομεινάρια οργανισμών που έζησαν πριν από εκατομμύρια χρόνια στον πλανήτη μας. Αυτό προσωπικά όχι μόνον δε με κάνει περήφανο, αλλά με γεμίζει ανησυχίες.

 
Η άρρωστη ενεργειακή πυραμίδα της Ελλάδας

Αντιγράφω από το λογαριασμό μου στη ΔΕΗ σχετικά με το “Μείγμα Καυσίμου για όλη τη χώρα έτους 2013” για το Διασυνδεδεμένο Σύστημα: Λιγνιτική 45,8%, Φυσικού Αερίου 23,96%, Υδροηλεκτρική 11,12%, ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) 14,97%, Διασυνδέσεις 4,15%. Και για το Μη Διασυνδεδεμένο Σύστημα: Πετρελαϊκή 81,75%, ΑΠΕ 18,25%. Με απλά λόγια, αν εξαιρέσεις ένα περίπου 25% που παράγεται από υδροηλεκτρικά φράγματα και ΑΠΕ, τα 2/3 της ενέργειας που παράγεται και καταναλώνεται στην Ελλάδα, προέρχεται από βρώμικα ορυκτά καύσιμα, που είναι όλο και πιο σπάνια, μολύνουν το περιβάλλον ή πληρώνουμε αδρά για να τα αγοράζουμε από το εξωτερικό (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) καθώς και εξοντωτικές χρηματικές ποινές γνωστές ως “ρήτρες κατανάλωσης άνθρακα”. Η όλη ενεργειακή πυραμίδα στην Ελλάδα είναι επικίνδυνα βρώμικη, αναποτελεσματική, αντιπαραγωγική και πρωτόγονη. Έτσι θέλουμε να συνεχίσουμε, συζητώντας απλά αν το ενεργειακό ολιγοπώλιο θα είναι δημόσιο ή ιδιωτικό;

Δε μας ανησυχεί καθόλου το γεγονός πως μπαίνουμε στον 21ο αιώνα, προσπαθώντας υποτίθεται να κάνουμε επανεκκίνηση τη σακατεμένη οικονομία μας σε πιο ανταγωνιστική και παραγωγική βάση, χρησιμοποιώντας ως κύριες πηγές ενέργειας τον βρώμικο άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο; Αντί να στρέψουμε τις προσπάθειες μας στο να βρούμε τρόπους για να απεγκλωβιστούμε από τον θανάσιμο εναγκαλισμό μας με τα ορυκτά καύσιμα εμείς πανηγυρίζουμε για νέα κοιτάσματα λιγνίτη, νέους αγωγούς φυσικού αερίου που θα περνούν από το έδαφός μας και -το πιο πρόσφατο- θριαμβολογούμε για τα 20 θαλάσσια οικόπεδα που θα παραχωρήσουμε για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στις ξένες εταιρίες. Η κυβέρνηση πανηγυρίζει μέσω του Γιάννη Μανιάτη πως “για πρώτη φορά υπάρχει έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον και η χώρα μας μπαίνει στον χάρτη των παραγωγών υδρογονανθράκων». Υπόψιν ο Γ. Μανιάτης είναι υπουργός “Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής”. Επαναλαμβάνω “Κλιματικής Αλλαγής”. Μήπως δεν είναι τα ορυκτά καύσιμα και οι υδρογονάνθρακες η κύρια αιτία για το “Φαινόμενο του Θερμοκηπίου”, δηλαδή για την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και για την κλιματική αλλαγή;

Γιατί λοιπόν πανηγυρίζουμε; Δεν μας φτάνει ο βρώμικος λιγνίτης της Πτολεμαίδας και της Μεγαλόπολης, για τον οποίο ο Έλληνας καταναλωτής είναι αναγκασμένος κάθε χρόνο να πληρώνει μέσω της ΔΕΗ δεκάδες εκατομμύρια ευρώ ως “πέναλτι” (ρήτρα κατανάλωσης άνθρακα), θέλουμε κι άλλο να ενισχύσουμε το βρώμικο ενεργειακό μας προφίλ, με νέα επίσης βρώμικα ορυκτά καύσιμα απ' το βυθό του Ιονίου και του Λυβικού πελάγους; Ίσως ορισμένοι αντιτείνουν πως το χρηματικό όφελος, από τα πιθανά κοιτάσματα στις θάλασσές μας, είναι σημαντικό για την Ελλάδα της κρίσης και πως δεν έχουμε την πολυτέλεια να αρνηθούμε. Ακόμη κι αν είναι έτσι όμως μια σύγχρονη και σοβαρή χώρα, η οποία θέλει να έχει το Brand της τουριστικής και οικολογικής χώρας -μιας και ο τουρισμός και η αγροτική παραγωγή είναι οι “βαριές βιομηχανίες” της Ελλάδας- δεν θα έπρεπε να πανηγυρίζει την αύξηση της εξάρτησής της από τα βρώμικα ορυκτά καύσιμα.

Αντίθετα θα έπρεπε να εκπονήσει ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχέδιο ολοκληρωτικής απαλλαγής της οικονομίας της από την κατανάλωση βρώμικων και πανάκριβων ορυκτών καυσίμων. Ένα σχέδιο που ως το 2050 θα εξαφάνιζε την ανάγκη στην Ελλάδα να παραχθεί ενέργεια από την κατανάλωση των ορυκτών καυσίμων. Στη θέση τους θα χρησιμοποιούνταν εντατικά ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όλων των μορφών και κυρίως τα φωτοβολταϊκά πάνελ νέας γενιάς για την παραγωγή υδρογόνου, που θα χρησιμοποιούνταν και για την ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων, τη θέρμανση των σπιτιών, την κίνηση των μέσων μαζικής μεταφοράς κ.α.

 

Γιατί δεν προχώρησε το “Σχέδιο Ήλιος”;

Η ενέργεια είναι το μέλλον μας. Δεν μπορούμε χωρίς αυτή και όσο η οικονομία και η τεχνολογία αναπτύσσονται τόσο περισσότερο θα είμαστε εξαρτημένοι από την ενέργεια. Όμως τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, άνθρακας, αέριο κ.α.), που χρησιμοποιούμε κατά κύριο λόγο για να την παράγουμε, είναι βρώμικα, αντιπεριβαλλοντικά, αναποτελεσματικά, περιορισμένα και πανάκριβα. Επειδή λοιπόν χρειαζόμαστε ενέργεια για να λειτουργήσουμε, πρέπει να βρούμε άλλους εναλλακτικούς τρόπους για να την παράγουμε. Όχι καίγοντας πετρέλαιο, αλλά τουλάχιστον αξιοποιώντας τον ήλιο, τον άνεμο και όλες τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ειδικά στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης θα μπορούσαμε να κάνουμε τολμηρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση: Φωτοβολταϊκά πάνελ σε κάθε στέγη (ακόμη και στις οροφές των αυτοκινήτων) και ανεμογεννήτριες σε κάθε αυλή!

Ο ήλιος και ο άνεμος είναι εξαιρετικά γενναιόδωροι στην Ελλάδα. Κάθε σπίτι θα μπορούσε να είναι κι ένα μικρό «εργοστάσιο» παραγωγής ενέργειας. Μπορούμε να μην έχουμε καμία εξάρτηση από τη ΔΕΗ; Να μην μπορεί να μας «κόβει το ρεύμα» όποτε θέλει; Ναι μπορούμε. Και θα γλιτώσουμε χρήματα και θα προστατεύσουμε το περιβάλλον μας. Οι τεχνολογίες ήδη υπάρχουν, κυκλοφορούν στο εμπόριο, εξελίσσονται συνεχώς και είναι σχετικά φθηνές. Αλλά υπάρχουν ακόμη μεγαλύτερες δυνατότητες ώστε η Ελλάδα να μπει δυναμικά στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ώστε όχι μόνον να καλύπτει τις ανάγκες της αλλά να κάνει κιόλας ενεργειακές εξαγωγές. Αυτό είναι το περίφημο Project Helios (Σχέδιο Ήλιος), η υλοποίηση του οποίου θα μπορούσε να συνεισφέρει ακόμη και στην ελάφρυνση του ελληνικού δημόσιου χρέους.

Ναι, είμαι υπέρ του «Σχεδίου Ήλιος», το οποίο για πολύ ύποπτους λόγους ξαφνικά “πάγωσε”. Γιατί το ελληνικό κράτος να μην εξασφαλίσει για τα επόμενα 25 χρόνια έσοδα ύψους 80-100 δισεκατομμυρίων ευρώ, από μια πηγή ενέργειας που μας έρχεται καθημερινά δωρεάν; Θεωρητικά η ηλιακή ενέργεια είναι απεριόριστη. Είναι η κατεξοχήν μορφή δωρεάν ενέργειας. Κάθε χρόνο η ηλιακή ενέργεια που δέχεται η Γη είναι 15.000 φορές μεγαλύτερη από εκείνη που καταναλώνεται από ολόκληρο τον πληθυσμό του πλανήτη μας. Μέσα σε ένα χρόνο, κάθε τετραγωνικό μέτρο εδάφους οποιασδήποτε περιοχής με μεγάλη ηλιοφάνεια δέχεται πάνω από 2.000 κιλοβατώρες ηλιακής ενέργειας.

Η μέση ημερήσια ενέργεια που παρέχει ο Ήλιος στην Ελλάδα είναι 4,6 κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό μέτρο (KWh/m²). Η χώρα μας θα μπορούσε –και πρέπει κατά τη γνώμη μου– να εκμεταλλευτεί ένα μέρος από τη δωρεάν ενέργεια του Ήλιου. Αν μη τι άλλο θα ελαφρυνθεί το ελληνικό δημόσιο χρέος χωρίς να μπουν νέοι φόροι σ’ εμάς και στα παιδιά μας. Να «φορολογήσουμε» τον Ήλιο! Θα καλύψουμε έτσι και τις δικές μας ενεργειακές ανάγκες και θα πουλάμε «πράσινη ενέργεια». Αυτή είναι μια πραγματική επένδυση στο μέλλον και όχι να ψάχνουμε για βρώμικους υδρογονάνθρακες στον βυθό του Ιονίου και του Λυβικού πελάγους, όπως θα ήθελε το πανίσχυρο “λόμπι του πετρελαίου”.

Σύμφωνα με τους εμπνευστές του το «Σχέδιο Ήλιος» προβλέπει την εγκατάσταση σε μια έκταση 200 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που θα παραχωρήσει για το σκοπό αυτό το ελληνικό δημόσιο, μιας απέραντης σειράς από συστοιχίες φωτοβολταϊκών πάρκων δυναμικότητας 10.000MW (10 γιγαβάτ).. Η επένδυση θα είναι της τάξεως των 20 δισεκατομμυρίων ευρώ –τμήμα του οποίου θα προέλθει από ευρωπαϊκά κονδύλια– και με βάση τις σημερινές τιμές πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας το πρόγραμμα θα επέφερε έσοδα 80-100 δισεκατομμύρια ευρώ για μια 25ετία. Το πόσο που μπορεί να προεισπράξει η Ελλάδα εξαρτάται από το ποσοστό συμμετοχής στην επένδυση, το οποίο σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό θα ήταν 30% ή και 50%. Και το κυριότερο είναι πως ένα τμήμα από αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν άμεσα να προεισπραχθούν μέσω της τιτλοποίησης των μελλοντικών εσόδων από το «Σχέδιο Ήλιος», αντί να κόβονται κι άλλο οι συντάξεις και να μπαίνουν συνεχώς δυσβάστακτοι φόροι στους μικρομεσαίους.

Η πιο κατάλληλη τοποθεσία για την εγκατάσταση αυτού του τεράστιου πάρκου ενέργειας θεωρείται το οροπέδιο Κοζάνης-ΠτολεμαΪδας, όπου υπάρχουν τεράστιες άδειες εκτάσεις όπου πριν υπήρχαν πεδία εξόρυξης λιγνίτη της ΔΕΗ. Εκεί προβλέπεται να εγκατασταθεί κι ένα εργοστάσιο παραγωγής φωτοβολταϊκών πάνελ, που θα προωθηθούν όχι μόνον στην εγχώρια αγορά αλλά και σ΄ εξαγωγές. Για το «Σχέδιο Ήλιος» είχαν αρχικά δείξει μεγάλο ενδιαφέρον γερμανικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κι ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σ’ αυτό.

Υπάρχει κι ένας άλλος λόγος του αυξημένου γερμανικού ενδιαφέροντος: η γερμανική κυβέρνηση έχει αποφασίσει οριστικά να κλείσει όλα τα πυρηνικά της εργοστάσια ως το 2022. Το κενό που θα δημιουργηθεί ξαφνικά από την έλλειψη της πυρηνικής ενέργειας θα πρέπει να καλυφθεί από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Κι εδώ είναι που έρχεται η Ελλάδα, η οποία έχει 50% μεγαλύτερη ηλιοφάνεια σε σχέση με τη Γερμανία. Έτσι η Ελλάδα θα μπορούσε να παράγει πράσινη ενέργεια και η Γερμανία να καταναλώνει ένα μέρος της, πληρώνοντας τα ανάλογα χρήματα. Βέβαια για τη φυσική εξαγωγή της ενέργειας απαιτείται ενίσχυση των διασυνδέσεων και των δικτύων προς τη Βόρεια Ευρώπη και η βέλτιστη λύση που προκρίνεται από την ελληνική πλευρά περιλαμβάνει την κατασκευή υποβρύχιας διασύνδεσης στην Αδριατική, ενώ σαν εναλλακτική διαδρομή προκρίνεται μέσω των Βαλκανίων και ειδικά διαμέσου των χωρών της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

 

Ούτε κρατικά μονοπώλια, ούτε ιδιωτικά ολιγοπώλια

Αυτό το θέμα πρέπει να συζητάμε, όπως και τη δυνατότητα το κάθε ελληνικό νοικοκυριό να μπορεί να αξιοποιήσει τις νέες τεχνολογίες και να γίνει όσο μπορεί ενεργειακά αυτόνομο και όχι αν το ένα Ολιγοπώλιο αντικαταστήσει το άλλο. Φυσικά και χρειάζεται ένας δημόσιος έλεγχος για τη συνολική εποπτεία, διαχείριση και συντήρηση των δικτύων των ενεργειακών διασυνδέσεων. Αλλά ως εκεί. Δεν χρειαζόμαστε πλέον κρατικά μονοπώλια, ούτε και ιδιωτικά ολιγοπώλια που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το κέρδος. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι η Ελεύθερη Ενέργεια (Free  Energy). Όπως είχα γράψει στο βιβλίο μου Ελεύθερη Ενέργεια: Η Επόμενη Πλανητική Επανάσταση (εκδ. Αρχέτυπο 2001): “Είναι τρομακτικά λυπηρό να βλέπουμε το γαλαζοπράσινο πλανήτη μας να αργοπεθαίνει μέσα σε μια τοξική σούπα, άρρωστος από τη μόλυνση που προκαλούν τα ορυκτά καύσιμα, και να μην αισθανόμαστε οργή για εκείνους που μας έχουν στερήσει τη δυνατότητα να ξεφύγουμε από αυτές τις απαρχαιωμένες τεχνολογίες, που δολοφονούν μέρα με τη μέρα τη Γη (...) Το πανίσχυρο πετρελαιο-αυτοκινητιστικό κατεστημένο που ελέγχει ένα τεράστιο τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας, εξουδετερώνει κάθε προσπάθεια για την ανακάλυψη και κατασκευή εναλλακτικών συστημάτων παραγωγής ενέργειας, εξωθώντας τους οραματιστές εφευρέτες στην απόγνωση. Στόχος αυτού του πολιτικοοικονομικού πανίσχυρου συμπλέγματος συμφερόντων είναι να κρατηθεί η ανθρωπότητα 'ενεργειακά σκλαβωμένη', αιχμάλωτη των παραδοσιακών ενεργειακών μονοπωλίων, άσχετα αν το τίμημα είναι μια βαριά άρρωστη βιόσφαιρα και μια ανθρωπότητα χωρίς μέλλον”.

 

Ας απελευθερώσουμε την Ελεύθερη Ενέργεια!

Τα πιο σημαντικά πράγματα σ’ αυτόν τον κόσμο είναι – και πρέπει να είναι – δωρεάν και ελευθέρα για όλους: φρέσκος αέρας, καθαρό νερό, δημόσια πάρκα, υγεία, αγάπη και φυσικά η ενέργεια! Ωστόσο όλα αυτά τα φυσικά αγαθά, αλλά και πολλά «κεκτημένα δικαιώματά» μας, βρίσκονται πλέον κάτω από τρομακτική πίεση. Με πρόσχημα την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, όχι μόνον στην Ελλάδα αλλά και σ’ όλο τον κόσμο, οι «Αγορές» και η πλουτοκρατική ολιγαρχία που βρίσκεται πίσω τους, μας επιβάλλουν σκληρή λιτότητα και περικοπές, ενώ την ίδια στιγμή το περιβάλλον, οι φυσικοί πόροι και τα δημόσια αγαθά καταστρέφονται και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης με σκοπό το κέρδος. Μήπως είναι καιρός να το ξανασκεφτούμε; Μήπως θα πρέπει ν’ αρχίσουμε να αμφισβητούμε σοβαρά το σημερινό οικονομικό και κατ’ επέκταση ενεργειακό μοντέλο, που λεηλατεί και καταστρέφει τα πάντα;

Χωρίς υπερβολή έχουν βγει στο σφυρί 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης! Ο πολιτισμός μας καταρρέει υπό το βάρος των ίδιων του των υπερβολών. Δεν πρέπει να κάνουμε κάτι γι’ αυτό; Δεν πρέπει να αναλάβουμε όλοι τις ευθύνες μας και να προσπαθήσουμε να ανακόψουμε την αυτοκαταστροφική πορεία που έχει πάρει ο πολιτισμός μας, εξ αιτίας του σκληρο-υλιστικού μοντέλου που υιοθέτησε; Δεν πρέπει να συμβάλουμε όλοι, με όσα μέσα διαθέτει ο καθένας –κυρίως με την καταναλωτική μας δύναμη, μιας και στη δημοκρατία της αγοράς «ψηφίζεις με τα λεφτά σου»– στην αλλαγή αυτού του κόσμου προς το καλύτερο; Δεν πρέπει να συνεισφέρουμε στην αλλαγή του υπάρχοντος ενεργειακού μοντέλου που λεηλατεί τους φυσικούς πόρους, καταστρέφει το περιβάλλον κι εξαθλιώνει τους ανθρώπους; Μήπως είναι καιρός να περάσουμε, πριν είναι αργά, στην επόμενη φάση εξέλιξης, σ’ έναν πιο ισορροπημένο κόσμο που θα βασίζεται στην Ελεύθερη Ενέργεια (Free  Energy).

Η ιστορική εξέλιξη της ανθρωπότητας, αν όντως υπάρχει, είναι μια εξέλιξη προς την ελευθερία. Ελευθερία όχι μόνον από φυσικούς ή τεχνητούς καταναγκασμούς, αλλά ελευθερία από το φόβο και την αναγκαιότητα. Ο άνθρωπος πρέπει να σκέφτεται ελεύθερα για να μπορεί να σκέφτεται και να δρα σωστά. Το ανθρώπινο πνεύμα πρέπει να ξεπερνά τεχνητά όρια και απαράδεκτες σταθερές και να αναπτύσσεται άφοβα προς όλες τις κατευθύνσεις. Δεν υπάρχουν ανυπέρβλητα εμπόδια και άλυτα προβλήματα για έναν πραγματικά ελεύθερο νου. Αποτελεί ωστόσο κοινό μυστικό πως οι περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν το μυαλό τους ουσιαστικά για να θέτουν το μυαλό τους σε αχρηστία! Μήπως πρέπει επιτέλους να χρησιμοποιήσουμε το μυαλό μας απελευθερωτικά; Μήπως πρέπει να απελευθερώσουμε την Ελεύθερη Ενέργεια, που βρίσκεται παντού γύρω μας, όπως έλεγε και ο Νίκολα Τέσλα (1856-1943):«H ενέργεια βρίσκεται παντού και σε αφθονία. Εμείς όμως διψάμε. Μοιάζουμε με κάποιον που βρίσκεται πάνω σε μια βάρκα σ’ ένα ποτάμι, αλλά πεθαίνει από τη δίψα, γιατί δε διαθέτει ένα ποτήρι για να πιει νερό».





* Ο Γιώργος Στάμκος είναι συγγραφέας (stamkos@post.com) και δημιουργός του περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com).

ΠΗΓΗ