Εξήντα οκτώ χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την επίσημη ίδρυση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), στις 24 Οκτωβρίου 1945, όταν τέθηκε σε ισχύ ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών, στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Παρόλο που τα Ηνωμένα Έθνη απέτυχαν να εκπληρώσουν τις ελπίδες των ιδρυτών τους, για μια ειρήνη που θα έσωζε τον κόσμο από τους πολέμους, έχουν αποδειχθεί η μακροβιότερη ένωση εθνών. Όπως κάθε χρόνο, και φέτος η επέτειος ίδρυσης του Οργανισμού γιορτάζεται ως «Ημέρα ΟΗΕ» .
Το όνομα «Ηνωμένα Έθνη» επινοήθηκε από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνο Ρούσβελτ και χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη «Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών» της 1ης Ιανουαρίου 1942, όταν, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, εκπρόσωποι 26 εθνών δεσμεύτηκαν ότι οι κυβερνήσεις τους θα συνεχίσουν να αγωνίζονται μαζί κατά των Δυνάμεων του Άξονα.
Όπως και στην περίπτωση της Συνθήκης των Βερσαλλιών -με την οποία ιδρύθηκε το 1919 ο πρόδρομος του ΟΗΕ, η Κοινωνία των Εθνών» (ΚτΕ) μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου- ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία της διευθέτησης του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ο όρος της δημιουργίας ενός διεθνούς οργανισμού. Η παλιά ΚτΕ είχε αποτύχει να αποτρέψει τον πόλεμο του 1939 και τον Απρίλιο του 1946 διαλύθηκε και επίσημα.
Εξάλλου, οι ηγέτες των συμμαχικών χωρών είχαν από καιρό αναγνωρίσει την ανάγκη δημιουργίας ενός διεθνούς οργανισμού. Όπως ο Ουίλσον στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που είχε μιλήσει για έναν πόλεμο που «θα έβαζε τέλος στους πολέμους» έτσι και οι δυτικοί ηγέτες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υποσχέθηκαν μία ειρήνη που θα έσωζε τον κόσμο από τους πολέμους.
Χάρτης του Ατλαντικού & Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών (1941-1942)
Η πρώτη διακήρυξη των συμμαχικών αντικειμενικών σκοπών σε περίπτωση νίκης ήταν ο «Χάρτης του Ατλαντικού», που ανακοινώθηκε από τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Φρανκλίνο Ρούσβελτ και τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Ουίνστον Τσόρτσιλ στις 14 Αυγούστου του 1941.
Λίγο νωρίτερα, στις 9 Αυγούστου 1941, το βρετανικό καταδρομικό «Πρίγκιπας της Ουαλίας», που μετέφερε τον Τσόρτσιλ, συναντιόταν στην παραλία της Νέας Γης, απέναντι από τις καναδικές ακτές, με το αμερικανικό «Αυγούστα», που είχε τον Ρούσβελτ επιβάτη.
Ο Ρούσβελτ και ο Τσόρτσιλ πρότειναν ένα σύνολο αρχών για τη διεθνή συνεργασία και τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας. Το έγγραφο, που έμεινε γνωστό ως Χάρτης του Ατλαντικού υπογράφηκε κατά τη διάρκεια της συνάντησης στο πλοίο Πρίγκιπας της Ουαλίας, «κάπου στη θάλασσα».
Οι βασικές του αρχές ήταν οι εξής:
- Δεν θα γίνονταν εδαφικές αλλαγές που δεν θα συμφωνούσαν με τις επιθυμίες των ενδιαφερόμενων λαών
- Αναγνωριζόταν το δικαίωμα όλων των λαών να διαλέγουν τη μορφή της διακυβέρνησής τους
- Όλα τα κράτη θα έπρεπε να χαίρουν πρόσβασης με ίσους όρους στο παγκόσμιο εμπόριο και στις πρώτες ύλες του κόσμου
- Αναγνωριζόταν η ελευθερία του διάπλου των θαλασσών χωρίς παρεμπόδιση
- Προβλεπόταν ο αφοπλισμός όλων των χωρών που απειλούσαν την ειρήνη
Την 1η Ιανουαρίου του 1942 ο Χάρτης του Ατλαντικού επιβεβαιώθηκε από τη Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών, την οποία υπέγραψαν 26 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας, της Σοβιετικής Ένωσης και της Δημοκρατίας της Κίνας. Στη συνέχεια, περίπου 14 άλλα κράτη πρόσθεσαν τις υπογραφές τους.
Η Διακήρυξη των Ηνωμένων Εθνών έμοιαζε με τα 14 σημεία του Ούιλσον. Και τα δύο κείμενα αντηχούσαν από ισχυρές διαβεβαιώσεις για διεθνή ειρήνη και ελευθερία, και τα δύο είχαν σκοπό να ενισχύσουν το ηθικό των συμμάχων και τέλος, και τα δύο έπεσαν θύματα της πολιτικής ισχύος.
Συμφωνία της Γιάλτας
Μετά τη διάσκεψη που συγκλήθηκε στη Γιάλτα της Κριμαίας τον Φεβρουάριο του 1945 με κύριους συμμέτοχους τους Ρούσβελτ, Τσόρτσιλ και Στάλιν, ένα επίσημο ανακοινωθέν διακήρυσσε –μεταξύ άλλων- ότι οι Τρεις Μεγάλοι συμφώνησαν σε κοινά σχέδια για τη χωρίς όρους παράδοση της Γερμανίας, για μεθόδους ελέγχου της Γερμανίας και των συμμάχων της μετά τον πόλεμο, καθώς και για την ίδρυση ενός Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με σκοπό τη διατήρηση της ειρήνης.
Για τη δημιουργία αυτού του νέου διεθνούς οργανισμού οι ηγέτες των συμμαχικών χωρών συμφώνησαν στη Γιάλτα να συγκληθεί μια διάσκεψη στις 25 Απριλίου στον Σαν Φρανσίσκο.
Ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών-Διάσκεψη του Σαν Φρανσίσκο
Παρά τον ξαφνικό θάνατο του Ρούσβελτ δύο εβδομάδες νωρίτερα, η διάσκεψη συγκλήθηκε όπως είχε προγραμματιστεί.
Στις 26 Ιουνίου 1945 υιοθετήθηκε ένας χάρτης με τον οποίο ιδρυόταν ο παγκόσμιος οργανισμός, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, με βάση την αρχή «της ισοτιμίας όλων των κυρίαρχων φιλειρηνικών κρατών».
Τα σημαντικότερά του όργανα επρόκειτο να είναι:
- Η Γενική Συνέλευση, αποτελούμενη από αντιπροσώπους όλων των κρατών-μελών.
- Το Συμβούλιο Ασφαλείας, αποτελούμενο από αντιπροσώπους των Ηνωμένων Πολιτειών, της Βρετανίας, της Σοβιετικής Ένωσης, της Κίνας και της Γαλλίας ως μόνιμων μελών, και από αντιπροσώπους έξι άλλων κρατών που θα εκλέγονταν από τη Γενική Συνέλευση για τις μη μόνιμες θέσεις του Συμβουλίου.
- Η Γραμματεία, αποτελούμενη από τον γενικό γραμματέα και ένα επιτελείο υφισταμένων.
- Το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο, αποτελούμενο από 18 μέλη, εκλεγόμενα από τη Γενική Συνέλευση, και
- Το Διεθνές Δικαστήριο.
Συμβούλιο Ασφαλείας
Τα σημαντικότερα καθήκοντα του νέου οργανισμού συγκεντρώθηκαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Αυτό το όργανο έχει «την πρωταρχική ευθύνη για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας». Έχει εξουσίες διερεύνησης κάθε διένεξης μεταξύ κρατών, σύστασης μεθόδων διευθέτησης τους και, εάν κριθεί αναγκαίο για τη διατήρηση της ειρήνης, να χρησιμοποιήσει διπλωματικά ή οικονομικά μέτρα εναντίον του επιτιθέμενου.
Το Συμβούλιο μπορεί να επιλέξει μέτρα επιβολής, σε βαθμό που αυτό θεωρηθεί απαραίτητο για τη διατήρηση της διεθνούς τάξης, όπως:
- οικονομικές κυρώσεις, εμπάργκο όπλων, χρηματικές ποινές , περιορισμούς και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις
- διακοπή διπλωματικών σχέσεων
- αποκλεισμό
- ή ακόμη συλλογική στρατιωτική δράση
Οι αποτυχίες του ΟΗΕ
Στη διάρκεια τουλάχιστον των τριών πρώτων δεκαετιών από την ίδρυσή του, τα όργανα του ΟΗΕ βοήθησαν τον Οργανισμό να επιτύχει έναν εντυπωσιακό κατάλογο επιτευγμάτων. Θα πρέπει όμως να σημειωθούν και κάποιες σοβαρές αποτυχίες.
Ο ΟΗΕ απέτυχε στις προσπάθειές του να επιβάλει έλεγχο στα πυρηνικά όπλα. Επίσης, αποδείχθηκε ανίσχυρος μπροστά σε κάθε αποφασιστική προσπάθεια μιας μεγάλης δύναμης να επιβάλει τα συμφέροντά της, όπως στην περίπτωση της σοβιετικής καταστολής της ουγγκρικής εξέγερσης του 1956 καθώς και στην περίπτωση της επέμβασης των ΗΠΑ στο Βιετνάμ.
Αν και τα Ηνωμένα Έθνη, έχουν ενεργήσει κατά περίσταση με σκοπό την επίτευξη ειρήνης σε δυνητικά εκρηκτικές παγκόσμιες καταστάσεις, απέτυχαν να εκπληρώσουν τους υψηλούς στόχους επιβολής και διατήρησης της ειρήνης, τους οποίους είχαν θέσει οι αρχικοί ιδρυτές του.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου