Λυκούργος και Σόλων - Δύο κορυφαίοι νομοθέτες

Στην μακρόχρονη ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας, υπάρχουν δύο νομοθέτες που ξεχωρίζουν για το εκπολιτιστικό έργο που άφησαν πίσω τους και παραμένουν γνωστοί, ακόμα και στις μέρες μας.

Πρόκειται βεβαίως για τον ΛΥΚΟΥΡΓΟ ΣΤΗΝ ΣΠΑΡΤΗ και τον ΣΟΛΩΝΑ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ.

Ο Πλούταρχος στο έργο του «Βίοι Παράλληλοι» μας δίνει τα στοιχεία εκείνα που χρειαζόμαστε για να πάρουμε σήμερα μία μικρή γεύση των νόμων αυτών των δύο μέγιστων νομοθετών.

α) Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ (9ος αιώνας π.Χ.) στην Σπάρτη

Κύριος σκοπός της ήταν η λατρεία της φύσης και η διαμόρφωση των πολιτών σε ανθρώπους ισορροπημένους, φρόνιμους, ολιγόλογους, αρμονικότατους, έχοντας στραμμένη την προσοχή τους, αποκλειστικά προς τα ουσιώδη: Την πραγματική υγεία σωματική και πνευματική, η οποία θα μπορούσε να τους χαρίσει την ανεξαρτησία από κάθε πρόληψη, και την απαλλαγή στη ζωή τους από κάθε είδους φόβο.

Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις του Λυκούργου ήταν:

•     Η σιδερένια πειθαρχία των πολιτών και η κοινή μόρφωση των αγοριών και των κοριτσιών, καθώς κι η σκληραγώγησή τους από την παιδική ηλικία.
•     Η απαγόρευση της χρήσης ασημένιων και χρυσών νομισμάτων, αλλά μόνο σιδερένιων, για να είναι βαριά και να δυσκολεύουν τους Σπαρτιάτες στη μεταφορά τους, επομένως και στην χρήση τους.
•     Η υποχρέωση της υποταγής των νεότερων στους γεροντότερους, καθώς κι άλλες σχετικές με τη διακυβέρνηση της πολιτείας.
•     Αυτοί οι θεσμοί στάθηκαν ως οι θεμελιώδεις αρχές του σπαρτιατικού πολιτεύματος.

β) Η ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΟΥ ΣΟΛΩΝΑ (6ος αιώνας π.Χ.) στην Αθήνα



Ο Σόλων ήταν ποιητής, έμπορος και σοφός.
Μέσω της «σεισάχθειας» και άλλων μέτρων πέτυχε να ξαναδώσει στους διαμαχόμενους συμπολίτες του, την μεταξύ τους Ψυχική επαφή.
Η λέξη σεισάχθεια, παράγεται από το ρήμα «σείω» που σημαίνει αφαιρώ και το άχθος, δηλαδή το βάρος.

Έτσι λοιπόν στα πλαίσια της εφαρμογής της σεισάχθειας (αποτίναξης βαρών), ο Σόλων:

•     Κατάργησε τα υφιστάμενα χρέη ιδιωτών προς ιδιώτες και προς το δημόσιο,
•     Απελευθέρωσε όσους Αθηναίους πολίτες είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών και επανέφερε στην Αθήνα, όσους εν τω μεταξύ είχαν μεταπωληθεί στο εξωτερικό.
•     Κατάργησε το δανεισμό με εγγύηση το σώμα (προσωπική ελευθερία) του δανειολήπτη και των μελών της οικογένειάς του.
•     Αμνήστευσε τα αδικήματα που επέφεραν στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Το κύριο χαρακτηριστικό και ο σκοπός προς τον οποίο έτεινε η νομοθεσία του Σόλωνα, ήταν το ισοζύγιο, η ισορροπία, το μέτρο και ο λόγος, εξασφαλιζόμενα δια της πειθούς και της θείας Δίκης.

Φρόντισε να προσδώσει τέτοια πειστική δύναμη στην νομοθεσία του, ώστε όταν έφτασε η ώρα της διαδοχής του στην διαχείριση των κοινών, από τον τύραννο Πεισίστρατο, αυτός σεβάστηκε απολύτως την πάνσοφη εκείνη νομοθεσία του Σόλωνα, η οποία για όλα είχε μεριμνήσει.

Ο Σόλων φρόντισε να εξουδετερώσει την πίεση των πλούσιων και την τοκογλυφία κατά των φτωχών, με την απόσειση των τόκων και τον περιορισμό των οφειλομένων χρεών.

Αφ' ετέρου όμως περιέστειλε και την αυθάδεια των πολλών, με την ίδρυση ενός σώματος από 100 άνδρες, οι οποίοι επεξεργαζόταν πλήρως εκ των προτέρων τα εκάστοτε προς ψήφιση ζητήματα.



Αντίθετα προς τους νόμους που θέσπισε ο Σόλων στην Αθήνα, ο Λυκούργος στην Σπάρτη εξεδίωξε από την πολιτεία του την χειρωναξία, την βιοτεχνία και την καλλιτεχνία, στρέφοντας την προσοχή των πολιτών του προς την στρατιωτική εξάσκηση και μέσω αυτής, στην βελτίωση της Ψυχής τους.

Ο Σόλων δια νόμου υποχρέωσε όλους τους πολίτες να μαθαίνουν στα παιδιά τους μια βιοποριστική τέχνη, προτρέποντας τους πολίτες του στην καταπολέμηση της φτώχιας με την χρησιμοποίηση όλων των υπαρχόντων μέσων και πόρων. Στο γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως η προαγωγή της βιομηχανίας και της καλλιτεχνίας στην Αθήνα στον ύψιστο βαθμό.

Καταπολέμησε ο Σόλων όσο μπορούσε την δοκησισοφία, επαναλαμβάνοντας πάντοτε το «Γηράσκω αεί διδασκόμενος»

Περισσότερο από τους Νόμους του, αυτός ο ίδιος ήταν η προσωποποίηση της ενσάρκωσης της Σοφίας , βοηθούμενος και από τις τελετές των Ελευσινίων Μυστηρίων, που συντέλεσαν όσο λίγοι από τους διαδόχους του να διαιωνίσει η Αθήνα την Σοφία της και το εξανθρωπιστικό της έργο.



Θα μπορούσαμε να αντιπαραβάλουμε τους νόμους των δύο νομοθετών, ώστε να συγκρίνουμε τις δύο νομοθεσίες σχετικά με το θέμα της σίτισης.



Το « ΠΑΡΑΣΙΤΕΙΝ» του Σόλωνα
Πρόκειται για το νόµο που θέσπισε ο Σόλων, σχετικά με την δηµόσια σίτιση.

∆εν επέτρεπε στον ίδιο πολίτη να τρώει πολλές φορές δηµόσια γιατί ήταν ένδειξη πλεονεξίας, ενώ τιμωρούσε όποιον απέφευγε το «παρασιτείν», γιατί έδειχνε έτσι περιφρόνηση στα κοινά και στη συλλογική ζωή.

Έτσι, υπήρχε µέριµνα για τη συλλογική πολιτική ζωή και υπέρβαση του στενού ατοµικού συμφέροντος.



Τα «ΣΥΣΣΙΤΙΑ» του Λυκούργου
Ένα από τα γνωστά χαρακτηριστικά της Σπαρτιατικής κοινωνίας ήταν το συσσίτιο.

Η συμμετοχή σ' αυτό ήταν αναγκαία προϋπόθεση για τα δικαιώµατα του πολίτη και ο θεσµός έχει ονοµαστεί από τους Κρήτες ανδρεία γιατί γινόταν αφορµή για τη σύναψη φιλίας μεταξύ των ανδρών.

Από τους Λακεδαιμόνιους είχε ονομαστεί «φιδίτια» διότι συνδέονται µε τη λιτότητα και τη φειδώ, τις οποίες επιδίωκε για την διοίκηση της Σπάρτης ο Λυκούργος.

•     Τα συσσίτια, ήταν ένα µέσο για να καταπολεμήσει τον «ζήλο του πλούτου».
•     Κάθε Σπαρτιάτης ήταν υποχρεωμένος να φέρει στα συσσίτια κάποια προϊόντα συγκεκριμένης ποσότητας.
•     Όταν κάποιος θυσίαζε ή κυνηγούσε ήταν υποχρεωμένος να προσφέρει ένα μέρος απ' αυτά στο συσσίτιο.
•     Στα συσσίτια µπορούσαν να συχνάζουν και παιδιά, έτσι ώστε να παρακολουθούν τις πολιτικές συζητήσεις και με τον τρόπο αυτό να εισέρχονται βαθμιαία στην Σπαρτιατική πολιτική κοινωνία.

ΠΗΓΗ