Το μεγάλο… παραμύθι για τον Κεμάλ

• Γεννήθηκε σ’ ένα φτωχό χωριουδάκι και φύλαγε μέχρι τα 8 του χρόνια πρόβατα
• Έρευνα αποδεικνύει ότι ο Κεμάλ δεν γεννήθηκε στην κοσμοπολίτικη Θεσσαλονίκη της εποχής εκείνης και δεν ήταν «πρωτευουσιάνος», όπως θέλει να τον παρουσιάζει ο τουρκικός εθνικισμός
• Σε καμία τουρκική βιογραφία ή εγκυκλοπαίδεια δεν υπάρχει η αλήθεια, εντούτοις φαίνεται να τη γνώριζαν πολλοί, ακόμη και το ελληνικό κράτος

Πριν από μερικά χρόνια, η πομακική εφημερίδα «Ζαγάλισα», μετά από πληροφορίες ότι ο ισχυρισμός της γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ) στη Θεσσαλονίκη είναι ένα μεγάλο και ωραίο παραμύθι, διενήργησε επιτόπια έρευνα πολλών μηνών. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα ευρήματα αυτά, ο Κεμάλ δεν γεννήθηκε στην κοσμοπολίτικη Θεσσαλονίκη της εποχής εκείνης -δεν ήταν «πρωτευουσιάνος» όπως θέλει να τον παρουσιάζει ο τουρκικός εθνικισμός- αλλά σε ένα μικρό χωριουδάκι έξω από τον Λαγκαδά, τη Χρυσαυγή, όπου μέχρι τα οκτώ περίπου χρόνια του φύλαγε αγελάδες και πρόβατα στους γύρω λόφους! Εκεί πήγε στο δημοτικό σχολείο. Φυσικά σε καμιά τουρκική βιογραφία ή εγκυκλοπαίδεια δεν θα διαβάσετε αυτήν την αλήθεια.



Μαρτυρίες από τη Χρυσαυγή

Όταν οι χριστιανοί ανατολικοθρακιώτες πρόσφυγες πρωτοήρθαν (1922) στο Σαρίγερ (σήμερα Χρυσαυγή), οι Τούρκοι του χωριού δεν είχαν φύγει ακόμα. Έφευγαν σταδιακά. Στο διάστημα αυτό συγκατοίκησαν χριστιανοί πρόσφυγες και ντόπιοι μουσουλμάνοι. Μάλιστα, αναπτύχθηκαν και κάποιες φιλίες, παρά τις εντάσεις της εποχής. Από τους ντόπιους μουσουλμάνους του χωριού έμαθαν οι Έλληνες ότι ο Κεμάλ είχε γεννηθεί στο χωριό αυτό και μέχρι περίπου οκτώ χρονών είχε μεγαλώσει εκεί. Μάλιστα, λίγα χρόνια πριν από την ανταλλαγή των πληθυσμών, στη Χρυσαυγή ζούσε και η γριά μαμμή που τον είχε ξεγεννήσει, η Φατμέ Χανούμ, η οποία πρέπει να πέθανε γύρω στο 1911. Τότε, αρχές της δεκαετίας του 1920, ο τουρκικός εθνικισμός δεν είχε προλάβει να δημιουργήσει τον μύθο ότι ο Κεμάλ γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, έτσι ήταν πολύ φυσικό να γνωρίζουν όλοι και να λένε την αλήθεια.

Στο σπίτι στο Σαρίγερ, όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ, εγκαταστάθηκε η οικογένεια του πρόσφυγα από την ανατολική Θράκη Ανδρέα Στάθη, ο οποίος αργότερα έγινε και πρόεδρος του χωριού Χρυσαυγή. Οι συγχωριανοί του, αστειευόμενοι επειδή εγκαταστάθηκε στο σπίτι που γεννήθηκε ο Κεμάλ, τον φώναζαν με το παρατσούκλι «Κεμάλ»! Ο Α. Στάθης πέθανε το 1979 στη Χρυσαυγή.

Το σπίτι του Κεμάλ ήταν διώροφο, χτισμένο από πέτρες και πλιθιά. Βρισκόταν στην άκρη του χωριού μακριά από το τζαμί και δεν ανήκε στην κατηγορία των πλούσιων, αλλά των φτωχών σπιτιών. Οι τοίχοι του σπιτιού σώζονταν σε ύψος μισού περίπου μέτρου μέχρι τις αρχές του 1980. Τα σπίτι του όπως και τα υπόλοιπα του χωριού τα είχαν γκρεμίσει οι Θρακιώτες πρόσφυγες το 1924-25, για να πάρουν τις πέτρες και να χτίσουν καινούργια σπίτια στη σημερινή νέα Χρυσαυγή (πιο κοντά στον Λαγκαδά).

Οι ντόπιοι μουσουλμάνοι, πριν μεταναστεύσουν, θυμούνταν ότι σε νεαρή ηλικία έβοσκαν με τον μικρό Κεμάλ πρόβατα και αγελάδες γύρω από το χωριό. Ήταν ένα συνηθισμένο παιδί της εποχής του. Όμως στη συνέχεια, χωρίς να γνωρίζουν γιατί, η μητέρα του τον πήρε και έφυγαν στη Θεσσαλονίκη. Η αλήθεια αυτή αποσιωπήθηκε από τον καλπάζοντα τουρκικό εθνικισμό, ο οποίος επιθυμούσε να παρουσιάσει τον Κεμάλ γεννημένο στη μεγάλη πόλη της Θεσσαλονίκης, η οποία άκμαζε και έλαμπε στα Βαλκάνια την εποχή εκείνη, και όχι σε ένα άγνωστο φτωχό χωριουδάκι έξω από τον Λαγκαδά.




Τουρκικές μαρτυρίες

Τούρκοι πρόσφυγες που έφυγαν με την ανταλλαγή των πληθυσμών από το χωριό γνώριζαν την αλήθεια και, παρά τα ψέματα του τουρκικού εθνικισμού, ερχόντουσαν, πριν από το 1981, για προσκύνημα στον αληθινό τόπο γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ. Υπήρχε μάλιστα ένας ντόπιος αγελαδάρης, ο Κωνσταντίνος Γιαμουτζής, ο οποίος γνώριζε την αληθινή ιστορία και αυτός συνόδευε τους επισκέπτες από την Τουρκία στο Σαρίγερ και τους έδειχνε τα ερείπια του σπιτιού.

Αργότερα άρχισαν να έρχονται και με λεωφορεία από την Τουρκία. Πολλοί επισκέπτες Τούρκοι γνωρίζουν την αλήθεια και την επιβεβαιώνουν. Μάλιστα, ένας Τούρκος από τη Σμύρνη προσκύνησε, φίλησε το χώμα και πήρε πέτρες από τα θεμέλια του σπιτιού του Κεμάλ για ενθύμιο. Όταν τον ρώτησαν εάν θα πάει και στο σπίτι της Θεσσαλονίκης, είπε: «Αυτό είναι ψέμα. Ντροπή που άλλαξαν τον τόπο γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ. Προσβάλλουν τη μνήμη του. Δεν θα επισκεφτώ το ψευτο-σπίτι της Θεσσαλονίκης».

Φαίνεται ότι και κάποιοι Τούρκοι αξιωματούχοι γνωρίζουν την αλήθεια, αλλά δεν τολμούν να την αποκαλύψουν. Το 1981, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Μουσταφά Κεμάλ, επισκέφθηκε τη Χρυσαυγή ο Τούρκος πρόξενος Θεσσαλονίκης μαζί με τον γραμματέα του, συνοδευόμενοι και από τουρκικό τηλεοπτικό συνεργείο. Ο ίδιος ήξερε την αλήθεια και γι’ αυτό παρακάλεσε τους κατοίκους να του υποδείξουν το ακριβές σημείο γέννησης του Μουσταφά Κεμάλ. Στάθηκε με σεβασμό και τράβηξε πολλές φωτογραφίες. Σε κάποια στιγμή αποκάλυψε στους Έλληνες συνοδούς του: «Γνωρίζω ότι αυτή είναι η αλήθεια, αλλά είναι δύσκολο να το παραδεχθούμε επίσημα και καταλαβαίνετε τον λόγο…». Ο ίδιος προθυμοποιήθηκε να χρηματοδοτήσει την ανέγερση μουσείου, το οποίο θα βοηθούσε και την ανάπτυξη του χωριού…

Αλλά, ακόμα και αν ο Κεμάλ είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη, τότε σύμφωνα με μαρτυρία που διασώθηκε από την ίδια την αδερφή του, τη Μακμπουλέ, «ο Κεμάλ δεν γεννήθηκε σε αυτό το σπίτι, αλλά σε ένα άλλο, σε κοντινή γειτονιά» (βλ. Μουσταφά Κεμάλ, Χ. Χριστοδούλου, Θεσσαλονίκη 2007, σ. 28). Ακόμα και σε αυτήν την περίπτωση το μουσείο έχει στηθεί σε λάθος σπίτι.



Ελληνικές υπερβολές

Γιατί, λοιπόν, το ελληνικό κράτος δέχθηκε ως πόλη γέννησης του Κεμάλ τη Θεσσαλονίκη και πιο συγκεκριμένα το σπίτι-μαϊμού της οδού Αγ. Δημητρίου, δίπλα στο τουρκικό προξενείο; Η απάντηση βρίσκεται στο κλίμα της ελληνοτουρκικής προσέγγισης που επικρατούσε τη δεκαετία του 1930, κατά την οποία πολλές υπερβολές και χειρονομίες φιλίας ανταλλάσσονταν μεταξύ των ελληνικών κυρίως και τουρκικών κυβερνήσεων.

Ο τουρκικός εθνικισμός -με την ανοχή του ιδίου του Κεμάλ- είχε ήδη ανακηρύξει ως πόλη γέννησής του τη Θεσσαλονίκη και δεν θα ήταν ευγενικό εκ μέρους της Ελλάδας να απομυθοποιήσει τον μύθο. Δεν θα είχε άλλωστε καμία σημασία για τα δεδομένα της εποχής εκείνης. Το 1934 η ελληνική κυβέρνηση ανάρτησε έξω από το σπίτι-μαϊμού μία πινακίδα, όπου αναφερόταν ότι «εδώ γεννήθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ».

Και το 1937, η κυβέρνηση του Ιωάννη Μεταξά, σε μία συμβολική κίνηση προς τη… φίλη Τουρκία, έδωσε εντολή στον Δήμο Θεσσαλονίκης να αγοράσει το σπίτι-μαϊμού από την ελληνική οικογένεια Σεραφειμίδου, που το κατοικούσε. Όταν η οικογένεια αρνήθηκε να το πουλήσει, προφανώς από εθνική ευαισθησία, τότε το κράτος προχώρησε στην υποχρεωτική απαλλοτρίωσή του… Μετά, ο τότε δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κ. Μερκουρίου ενημέρωσε επίσημα την κυβέρνηση του Ισμέτ Ινονού, ότι χαρίζει το σπίτι στο τουρκικό κράτος!

Προφανώς και η ελληνική κυβέρνηση γνώριζε την αλήθεια, αλλά θέλησε με αυτήν την κίνηση να κολακεύσει τον ίδιο τον Κεμάλ. Η επίσημη αναγνώριση του σπιτιού από την ελληνική κυβέρνηση θα έκλεινε οριστικά το ζήτημα. Όμως πέρα από την επίσημη ιστορία, που γράφεται και επιβάλλεται από πολιτικές σκοπιμότητες, υπάρχει και η αλήθεια του λαού, η μνήμη του οποίου δεν αλλοιώνεται από τέτοιες σκοπιμότητες. Αυτή καταγράφηκε, όπως διασώθηκε αρχικά από τους μουσουλμάνους κατοίκους του χωριού Σαρίγερ και στη συνέχεια μεταδόθηκε στους χριστιανούς πρόσφυγες. Η αλήθεια στη λαϊκή μνήμη επιβιώνει μέχρι σήμερα.

Οι Τούρκοι, χαρούμενοι για την ανέλπιστη ελληνική δωρεά, πήραν το σπίτι-μαϊμού και στη συνέχεια έφεραν έπιπλα-μαϊμού και άλλες απομιμήσεις από το ανάκτορα Ντολμά Μπαχτσέ και Τοπ Καπί της Κωνσταντινούπολης, ακόμα και… ρούχα του Κεμάλ, και τα εκθέτουν πλέον στο μουσείο, δίνοντας την εντύπωση στον σημερινό επισκέπτη του μουσείου, ότι τα έπιπλα-μαϊμού και οι φορεσιές χρησιμοποιήθηκαν μέσα σε αυτό το σπίτι, από τον ίδιο τον Κεμάλ, αλλά το χέρι του Κεμάλ ποτέ δεν ακούμπησε αυτά τα ιμιτασιόν έπιπλα…



Σφαγή στημένη μόνο στο ψέμα

Τα μεσάνυχτα της 5ης προς 6η Σεπτεμβρίου 1955 εξερράγη βόμβα στον κήπο του τουρκικού Προξενείου, η οποία προκάλεσε μικρές ζημιές σε υαλοπίνακες στην παρακείμενη υποτιθέμενη οικία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Η βόμβα, όπως εξακριβώθηκε από τις έρευνες των ελληνικών Αρχών και όπως απεδείχθη αργότερα στη δίκη των πρωταιτίων των γεγονότων το 1961, μεταφέρθηκε από την Τουρκία και συγκεκριμένα από Τούρκο πράκτορα και τοποθετήθηκε στη συνέχεια από τον Τούρκο κλητήρα του Προξενείου.

Η τουρκική εφημερίδα «?stanbul Ekspres» κυκλοφόρησε σε έκτακτη έκδοση και δημοσίευσε τις φωτογραφίες φρικτά παραποιημένες, ούτως ώστε να δίδεται η εντύπωση ότι στο σπίτι του πατέρα των Τούρκων είχε σημειωθεί μια τεράστια έκρηξη από βόμβα που είχαν τοποθετήσει οι Έλληνες. Το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για το πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης, γνωστό με το όνομα «Σεπτεμβριανά του 1955».

Αυτό το μεγάλο ψέμα, για τη βόμβα στο δήθεν σπίτι του Κεμάλ, είχε ως αποτέλεσμα τουρκικός όχλος, ο οποίος ανερχόταν σε δεκάδες χιλιάδες άτομα, να κινηθεί κατά παντός του ελληνικού. Μέσα σε εννέα περίπου ώρες καταστράφηκαν 1.004 σπίτια, άλλα 2.500 υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές. Καταστράφηκαν 4.348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σε 2 κοιμητήρια, καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στη Μονή Βαλουκλή, ένας μικρός αριθμός αρμενικών και εβραϊκών περιουσιών, ορισμένες αρμενικές εκκλησίες και μια εβραϊκή συναγωγή.

Τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα. Σε δύο περίπου χιλιάδες υπολογίζονται από τους κύκλους της ομογένειας οι βιασμοί, ενώ καταγγέλθηκαν μόνο 200, για ευνόητους λόγους. Πολλοί ιερωμένοι ξυλοκοπήθηκαν αγριότατα, άλλοι γυμνώθηκαν και διαπομπεύθηκαν, εξαναγκαζόμενοι να φωνάζουν: «Η Κύπρος είναι τουρκική». Ο Επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος, ο ηλικιωμένος μοναχός Χρύσανθος Μαντάς και ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου.




ΠΗΓΗ