Η ζωή των παιδιών – στρατιωτών

Το 2003, Moses Otiti, ένας 15χρονος από την Ουγκάντα περπατούσε μαζί με τον πατέρα του όταν μέλη του Στρατού Αντίστασης του Κυρίου (LRA) τους έστησαν ενέδρα. Επειδή ήταν παιδί, ο Moses επιβίωσε. Για τους επόμενους 12 μήνες εξαναγκάστηκε να υπηρετήσει τον LRA ως στρατιώτης στον πόλεμο των ανταρτών εναντίον της κυβέρνησης της Ουγκάντα.


«Ο λόγος που δεν με σκότωσαν ήταν διότι πραγματικά αναζητούν ανθρώπους που είναι νέοι... θέλουν να τους στρατολογήσουν στη μάχη ενάντια στην κυβέρνηση» δηλώνει ο Moses Otiti στο IPS.

Οι συγκρούσεις κατά τη σύγχρονη εποχή γίνονται λιγότερο συχνά μεταξύ κρατών και περισσότερο συχνά στο εσωτερικό τους. Η αλλαγή αυτή έχει επιφέρει άλλη μία. Η χρήση των παιδιών στις ένοπλες συγκρούσεις έχει αυξηθεί εντυπωσιακά.

Ερευνητές και ακτιβιστές που εργάζονται πάνω στο θέμα των παιδιών – στρατιωτών υποστηρίζουν ότι στις συγκρούσεις όπου το φαινόμενο είναι παρόν, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρξουν μαζικές θηριωδίες.

«Τα παιδιά δεν έχουν την ίδια ικανότητα να λαμβάνουν αποφάσεις ή να καταλάβουν τι μπορεί να είναι σωστό ή λάθος, επιπλέον μπορεί να μην έχουν το ίδιο επίπεδο σε εμπειρίες ζωής ή την ίδια εκπαίδευση για να δρουν όπως ένας ενήλικας» τονίζει η Shelly Whitman, διευθύντρια της πρωτοβουλίας για τα παιδιά – στρατιώτες Roméo Dallaire. «Τα παιδιά βρίσκονται σε μια στιγμή της ζωής τους που είναι πολύ ευαίσθητα και παράλληλα προσπαθούν να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους και την ηθική τους πυξίδα» προσθέτει.



Ο ρόλος της βίας

Ο Moses περιγράφει τη βία που δέχτηκε κατά τη διαδικασία της στρατολόγησής του. Εξηγεί ότι οι στρατιώτες του LRA απειλούσαν να τον σκοτώσουν, όπως ακριβώς έκαναν με τον πατέρα του, εκτός αν συμμετείχε στο στρατό τους.

«Για να σε στρατολογήσουν σε έφταναν μέχρι το σημείο όπου πλέον ήσουνα έτοιμος να πεθάνεις. Αν επιβίωνες αυτό σήμαινε ότι μπορούσες να γίνεις στρατιώτης. Αν φαινόταν όμως ότι δεν μπορούσες να επιβιώσεις, αυτό θα σήμαινε ότι δεν θα μπορούσες να γίνεις καλός στρατιώτης κι αυτό θα σήμαινε το τέλος σου» τονίζει ο Moses. 

Χάρτης: Που χρησιμοποιούνται τα περισσότερα παιδιά – στρατιώτες ανά τον κόσμο

Γιατί οι διοικητές προτιμούν τα παιδιά
 
Οι διοικητές από την πλευρά τους προτιμούν τα παιδιά επειδή είναι πιο εύκολο να χειραγωγήσουν την ψυχολογική τους κατάσταση και να τα χρησιμοποιήσουν σε μαζικές θηριωδίες. Για παράδειγμα τα παιδιά στρατιώτες της Καμπότζης που πολεμούσαν με τους Ερυθρούς Χμερ υπήρξαν λόγω της χειραγώγησης που υπέστησαν πιο αδίστακτοι απέναντι στους πολίτες από τους ενήλικους στρατιώτες. Αυτό περιγράφουν στο βιβλίο τους «Τα παιδιά του πολέμου» οι Jo Boyden και Sara Gibbs.

«Τα παιδιά πλήττονται ιδιαίτερα από την υπερβολική βία επειδή αυτή εμφανίζεται σε ένα κρίσιμο στάδιο της ανάπτυξης τους ανθρώπου» επισημαίνει η Marie Lamensch, βοηθός διευθυντή στο Ινστιτούτο Μελετών του Μόντρεαλ για την Γενοκτονία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (MIGS).

«Το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί επηρεάζει τη γνωστική και συναισθηματική του ανάπτυξη. Τα παιδιά στρατιώτες ανεξάρτητα αν σκοτώνουν ή όχι εκτίθενται σε σωματική και λεκτική βία και υπόκεινται στο φόβο και την απόγνωση» τονίζει η Lamensch. «Αυτά τα τραύματα επηρεάζουν τον τρόπο που αντιδρούν και τώρα αλλά και τον τρόπο με τον οποίο θα αντιδρούν στο μέλλον».

Αυτό πάντως δεν σημαίνει ότι τα παιδιά αυτά δεν έχουν ήθος. «Στα παιδιά που εξαναγκάζονται να παρέχουν στρατιωτικές υπηρεσίες κατά τις πρώτες εβδομάδες της απαγωγής τους η ηθική πυξίδα λειτουργεί. Ξέρουν ότι αυτό που κάνουν είναι λάθος. Ωστόσο, όσο περισσότερους ανθρώπους σκοτώνουν, όσο περισσότερους ανθρώπους βιάζουν τόσο περισσότερο η ηθική τους πυξίδα απενεργοποιείται» τονίζει ο Moses Makasa, διευθυντής της Watoto μιας οργάνωσης της Ουγκάντα που βοηθά την ένταξη των πρώην παιδιών – στρατιωτών, όπως ο Moses Otiti.



Η εμπειρία του Moses Otiti
 
Η εμπειρία του Otiti απηχεί αυτή τη διαδικασία. «Τον πρώτο μήνα, όταν εντάχθηκα δεν αισθανόμουν άνετα με τα όσα συνέβαιναν αλλά στη συνέχεια έφτασε μια στιγμή που όλα φαίνονταν σχεδόν φυσιολογικά» λέει ο ίδιος. «Όταν εντάχθηκα στον LRA, αισθάνθηκε πραγματικά ότι αυτό που έκαναν δεν ήταν σωστό αλλά στη συνέχεια η σκέψη αυτή ήταν ξεθωριασμένη στο μυαλό μου. Ποτέ όμως δεν μου άρεσε αυτό που γινόταν».

Ο Moses εξηγεί ότι αυτό το «ξεθώριασμα» της διάκρισης ανάμεσα στο σωστό και το λάθος έκανε πιο εύκολα διαχειρίσιμη τη ζωή με τον LRA.



Παιδιά – στρατιώτες και μαζικές θηριωδίες
 
Στο Νότιο Σουδάν και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία «υπάρχουν καταστάσεις σοβαρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να διαπραχθούν μαζικές θηριωδίες» τόνισε πρόσφατα ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν.

Στις 4 Φεβρουαρίου ο ΟΗΕ δημοσίευσε μια ειδική έκθεση για τα παιδιά στον εμφύλιο της Συρίας η οποία μεταξύ άλλων έδειχνε τη χρήση των παιδιών στη μάχη. Το 2002 το Πρωτόκολλο της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού σχετικά με την εμπλοκή τους σε ένοπλες συγκρούσεις και το Καταστατικό της Ρώμης του 1998 με το οποίο ιδρύθηκε το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο τέθηκαν σε ισχύ.

Έτσι τέθηκε εκτός νόμου η συμμετοχή των παιδιών ηλικίας κάτω των 18 ετών σε εχθροπραξίες και επιστρατεύσεις. Η δε χρήση σε εχθροπραξίες ή επιστράτευση παιδιών κάτω των 15 χρόνων αποτελεί έγκλημα πολέμου. Το 2004 το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε επίσης ομόφωνα τη χρήση παιδιών στον πόλεμο.

Τα παιδιά - στρατιώτες είναι «εργαλείο προειδοποίησης» για τη διάπραξη μαζικών θηριωδιών δήλωσε ο Roméo Dallaire, διοικητής του ΟΗΕ στην ειρηνευτική αποστολή στη Ρουάντα. Ο Καναδός γερουσιαστής και ιδρυτής της ομώνυμης πρωτοβουλίας για τα παιδιά – στρατιώτες θεωρεί τη στρατολόγηση παιδιών «πρόδρομο» αλλά και «κύριο όπλο» της γενοκτονίας στη Ρουάντα και ενδεχομένως μελλοντικών γενοκτονιών.



Αλλαγή ζωής

Ο Moses Otiti δραπέτευσε από τον LRA κατά τη διάρκεια ανταλλαγής πυρών με τις κυβερνητικές δυνάμεις  και εργάστηκε σκληρά για να ξαναφτιάξει την ζωή του. Πλέον μελετά σκληρά για να γίνει γιατρός.

«Όταν ήμουν ακόμα εκεί έκαναν συγκεκριμένα πράγματα, όπως το να σκοτώνουν ανθρώπους. Κι αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο καταλάβαινα τα πράγματα. Αλλά όταν γύρισα σπίτι η άποψη μου για το ότι μια ζωή είναι δεδομένα πραγματικά άλλαξε» λέει ο Moses. «Κάθε άνθρωπος είναι πολύ σημαντικός».

«Αυτά τα παιδιά που υποφέρουν τόσο πολύ σήμερα είναι αυτοί που είτε θα αλλάξουν αυτές τις κοινωνίες είτε θα επαναλάβουν τη βία του παρελθόντος» τονίζει ο Anthony Lake, επικεφαλής της UNICEF. «Αν ο κόσμος δεν ασχοληθεί σοβαρά με την εκπαίδευση και την αποκατάστασή τους θα χαθούν ολόκληρες γενιές» τονίζει.



ΠΗΓΗ