Σε ένα εύθραυστο διεθνές περιβάλλον, έχει γίνει η Αμερική ένας φάρος ελπίδας; Και ποιος ο ρόλος και η δυναμική των BRIC; Ο γνωστός οικονομολόγος Νουριέλ Ρουμπινί σχολιάζει.
Τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες, έχω ταξιδέψει σε Σόφια, Κουάλα Λουμπούρ, Ντουμπάι, Λονδίνο, Μιλάνο, Φρανκφούρτη, Βερολίνο, Παρίσι, Πεκίνο, Τόκιο, Κωνσταντινούπολη, καθώς και σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ως αποτέλεσμα, οι μυριάδες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία δεν ήταν ποτέ μακριά.
Στην Ευρώπη, ο κίνδυνος μια απρόσμενης διάλυσης της ευρωζώνης και της απώλειας πρόσβασης στις αγορές από την Ισπανία και την Ιταλία, μειώθηκαν με την απόφαση του περασμένου καλοκαιριού από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, να υποστηρίζει το δημόσιο χρέος. Ωστόσο, τα θεμελιώδη προβλήματα της νομισματικής ένωσης - χαμηλό δυναμικό ανάπτυξης, συνεχιζόμενη ύφεση, απώλεια της ανταγωνιστικότητας, καθώς και μεγάλα αποθέματα του ιδιωτικού και του δημόσιου χρέους - δεν έχουν επιλυθεί.
Επιπλέον, το μεγάλο παζάρι μεταξύ του πυρήνα της ευρωζώνης, της ΕΚΤ και της περιφέρειας – η επώδυνη λιτότητα και οι μεταρρυθμίσεις σε αντάλλαγμα μια μεγάλης κλίμακας οικονομική στήριξη – πλέον καταρρέει, καθώς η κόπωση από τη λιτότητα στην περιφέρεια της ευρωζώνης προσκρούει στην κόπωση διάσωσης από τις χώρες του πυρήνα, όπως η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες. Η κόπωση της λιτότητας στην περιφέρεια είναι εμφανής από την επιτυχία των αντικαθεστωτικών δυνάμεων στις πρόσφατες εκλογές στην Ιταλία, από τις μεγάλες διαδηλώσεις στην Ισπανία, την Πορτογαλία, και αλλού και, πλέον, από την κακότεχνη διάσωση των κυπριακών τραπεζών, η οποία έχει πυροδοτήσει μαζική δημόσια οργή. Σε όλη την περιφέρεια, τα λαϊκιστικά κόμματα της αριστερά και της δεξιάς κερδίζουν έδαφος.
Στο μεταξύ, η επιμονή της Γερμανίας να επιβάλει ζημιές στους πιστωτές στην Κύπρο είναι το τελευταίο σύμπτωμα κόπωσης για τη διάσωση, από τον πυρήνα. Άλλα μέλη του πυρήνα της ευρωζώνης, πρόθυμα να περιορίσουν τους κινδύνους για τους φορολογούμενους τους, έχουν ομοίως αφήσει να εννοηθεί ότι τα «bail-ins» των πιστωτών είναι ο τρόπος του μέλλοντος.
Εκτός ευρωζώνης, ακόμη και το Ηνωμένο Βασίλειο αγωνίζεται για την αποκατάσταση της ανάπτυξης, λόγω των ζημιών που προκλήθηκαν από τις προσπάθειες εμπροσθοβαρούς δημοσιονομικής εξυγίανσης, ενώ το συναίσθημα αντι-λιτότητας υπάρχει επίσης στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία. Στην Κίνα, η αλλαγή της ηγεσίας έχει συμβεί ομαλά. Όμως, το οικονομικό μοντέλο της χώρας παραμένει, όπως το έθεσε περίφημα ο πρώην Πρωθυπουργός Γουεν Τζιαμπάο, «ασταθές, μη ισορροπημένο, ασυντόνιστο και μη βιώσιμο». Τα προβλήματα στην Κίνα είναι πολλά: οι περιφερειακές ανισότητες μεταξύ των παράκτιων περιοχών και της ενδοχώρας, καθώς και μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, οι πάρα πολλές αποταμιεύσεις και επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου και η πολύ μικρή ιδιωτική κατανάλωση, η αυξανόμενη ανισότητα στα εισοδήματα και τον πλούτο και η μαζική υποβάθμιση του περιβάλλοντος, με τον αέρα, το νερό και τη ρύπανση του εδάφους να θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και την ασφάλεια των τροφίμων.
Οι νέοι ηγέτες της χώρας μιλούν ένθερμα για την εμβάθυνση των μεταρρυθμίσεων και την αποκατάσταση της ισορροπίας στην οικονομία, αλλά παραμένουν επιφυλακτικοί και συντηρητικοί. Επιπλέον, η ισχύς των κατεστημένων συμφερόντων που αντιτίθενται στη μεταρρύθμιση – οι κρατικές επιχειρήσεις, οι επαρχιακές κυβερνήσεις και ο στρατός για παράδειγμα - δεν έχει σπάσει ακόμα. Ως εκ τούτου, οι μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την αποκατάσταση της ισορροπίας της οικονομίας δεν μπορεί να συμβούν αρκετά γρήγορα ώστε να αποφευχθεί μια ανώμαλη προσγείωση, όταν, από το επόμενο έτος, πραγματοποιηθεί ένα επενδυτικό φιάσκο.
Στην Κίνα - και στη Ρωσία (και εν μέρει στη Βραζιλία και την Ινδία) – ο κρατικός καπιταλισμός έχει περιχαρακωθεί περισσότερο, κάτι που δεν αποτελεί καλό οιωνό για την ανάπτυξη. Συνολικά, αυτές οι τέσσερις χώρες (οι BRICS) έχουν υπερ-προβληθεί και άλλες αναδυόμενες οικονομίες μπορεί να τα πάνε καλύτερα την επόμενη δεκαετία: η Μαλαισία, οι Φιλιππίνες και η Ινδονησία στην Ασία, η Χιλή, η Κολομβία και το Περού στη Λατινική Αμερική και το Καζακστάν, το Αζερμπαϊτζάν και η Πολωνία στην Ανατολική Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.
Στην Άπω Ανατολή, η Ιαπωνία προσπαθεί ένα νέο οικονομικό πείραμα για να σταματήσει τον αποπληθωρισμό, να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη και να αποκαταστήσει την επιχειρηματική και την καταναλωτική εμπιστοσύνη. Το «Abenomics» (η οικονομία του πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε) έχει πολλές συνιστώσες: την επιθετική νομισματική ώθηση από την Τράπεζα της Ιαπωνίας, ένα δημοσιονομικό κίνητρο φέτος για την ώθηση της ζήτησης, που ακολουθείται από δημοσιονομική λιτότητα το 2014 για τη συγκράτηση των ελλειμμάτων και του χρέους, μια ώθηση για την αύξηση των ονομαστικών μισθών για την τόνωση της εγχώριας ζήτησης, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την απελευθέρωση της οικονομίας και νέες συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου - αρχής γενομένης με την Trans-Pacific Partnership- για την ενίσχυση του εμπορίου και της παραγωγικότητας.
Αλλά οι προκλήσεις είναι τρομακτικές. Δεν είναι σαφές αν ο αποπληθωρισμός μπορεί να ηττηθεί με τη νομισματική πολιτική. Τα υπερβολικά δημοσιονομικά κίνητρα και η ετεροχρονισμένη λιτότητα μπορεί να κάνουν το χρέος μη βιώσιμο. Και τα συστατικά των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων των Abenomics είναι ασαφή. Επιπλέον, οι εντάσεις με την Κίνα για τις εδαφικές διεκδικήσεις στην Ανατολική Θάλασσα της Κίνας μπορεί να επηρεάσουν δυσμενώς το εμπόριο και τις άμεσες ξένες επενδύσεις.
Μετά υπάρχει και η Μέση Ανατολή, η οποία παραμένει ένα τόξο αστάθειας, από το Μαγκρέμπ ως το Πακιστάν. Η Τουρκία - με ένα νεαρό πληθυσμό, υψηλό δυναμικό ανάπτυξης και ένα δυναμικό ιδιωτικό τομέα - επιδιώκει να γίνει μια σημαντική περιφερειακή δύναμη. Όμως, η Τουρκία αντιμετωπίζει πολλές άλλες προκλήσεις. Η προσπάθειά της να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυτή τη στιγμή καθυστερεί, ενώ η ύφεση στην ευρωζώνη μετριάζει την ανάπτυξή της. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της παραμένει μεγάλο και η νομισματική πολιτική έχει προκαλέσει σύγχυση, δεδομένου ότι ο στόχος για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης συγκρούεται με την ανάγκη να ελέγξει τον πληθωρισμό και να αποφευχθεί η υπερβολική πιστωτική επέκταση. Επιπλέον, ενώ η προσέγγιση με το Ισραήλ έχει γίνει πιο πιθανή, η Τουρκία αντιμετωπίζει σοβαρές εντάσεις με τη Συρία και το Ιράν και το ισλαμικό κυβερνών κόμμα της πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί ακόμα να συνυπάρξει με την κοσμική πολιτική παράδοση της χώρας.
Σε αυτό το εύθραυστο διεθνές περιβάλλον, έχει γίνει η Αμερική ένας φάρος ελπίδας; Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν αρκετές θετικές οικονομικές τάσεις: η αγορά κατοικίας ανακάμπτει, το σχιστολιθικό φυσικό αέριο και το πετρέλαιο θα μειώσουν το ενεργειακό κόστος και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, η δημιουργία θέσεων εργασίας βελτιώνεται, η αύξηση του κόστους εργασίας στην Ασία και η έλευση της ρομποτικής και του αυτοματισμού στηρίζουν μια αναβίωση στην κατασκευή και η επιθετική ποσοτική χαλάρωση βοηθά τόσο την πραγματική οικονομία όσο και τις χρηματοπιστωτικές αγορές.
Οι κίνδυνοι όμως παραμένουν. Η ανεργία και το χρέος των νοικοκυριών παραμένουν σε πεισματικά υψηλά επίπεδα. Η δημοσιονομική απορρόφηση από την αύξηση των φόρων και τις περικοπές δαπανών θα πλήξει την ανάπτυξη και το πολιτικό σύστημα είναι δυσλειτουργικό, με την κομματική πόλωση να εμποδίζει μια συμβιβαστική λύση για το δημοσιονομικό έλλειμμα, τη μετανάστευση, την ενεργειακή πολιτική, καθώς και άλλα βασικά ζητήματα που επηρεάζουν το αναπτυξιακό δυναμικό.
Συνολικά, μεταξύ των προηγμένων οικονομιών, οι ΗΠΑ είναι σε καλύτερη σχετικά κατάσταση, ακολουθούμενη από την Ιαπωνία, όπου τα Abenomics ενισχύουν την εμπιστοσύνη. Η Ευρωζώνη και το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένουν βυθισμένοι στην ύφεση που επιδεινώνεται από την αυστηρή νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών, η Κίνα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια ανώμαλη προσγείωση από τα τέλη του 2014, εάν αναβάλλει κρίσιμες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ενώ οι άλλες BRICs πρέπει να στραφούν μακριά από τον κρατικό καπιταλισμό. Ενώ άλλες αναδυόμενες αγορές στην Ασία και τη Λατινική Αμερική δείχνουν πιο δυναμικές από ό, τι οι BRIC, η δύναμή τους δεν θα είναι αρκετή για να αλλάξει το παγκόσμιο ρεύμα.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου