Πέμπτη 25 Μαρτίου 2010

Απομεινάρια των αποστολών στη σελήνη: σκουπίδια ή αρχαιολογικοί «θησαυροί»;


Οι αποστολές στο φεγγάρι έχουν συχνά αποτελέσει αντικείμενο ενός άγονου ανταγωνισμού ισχύος κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου κυρίως, αλλά μάλλον ελάχιστα έως καθόλου, έχει απασχολήσει μια άλλη διάσταση των εν λόγω αποστολών: η αρχαιολογικής σημασίας «βαρύτητα» των υπολειμμάτων που μένουν πίσω. Είναι τα υπολείμματα αυτά σκουπίδια, ή όχι;

Με ένα κατηγορηματικό «όχι», φαίνεται πως απαντούν οι αρχαιολόγοι του διαστήματος, ένας καινούργιος επιστημονικός κλάδος που αγωνιά για την τύχη των «σκουπιδιών» και του εξοπλισμού που αφήνουν πίσω τους τα ταξίδια των Αμερικανών στο φεγγάρι. Σύμφωνα με τους τελευταίους, όχι μόνο δεν αποτελούν σκουπίδια, αλλά έχουν ιδιαίτερη αρχαιολογική αξία. Προς μεγάλη τους ικανοποίηση μάλιστα, η Καλιφόρνια έχει ανακηρύξει τα απομεινάρια της αποστολής «Απόλλων 11», ιστορική πηγή. Το αδιευκρίνιστο ωστόσο της διαχείρισης αυτών, όπως και το «ιδιοκτησιακό καθεστώς» της σελήνης, συνεχίζουν να προβληματίζουν τους αρχαιολόγους που ανησυχούν για την τύχη των εν λόγω υπολειμμάτων, φοβούμενοι μια ενδεχόμενη κατάληξή τους σε αντικείμενα προς πώληση από πωλητές του eBay, εάν δεν προστατευτούν.

Υπάρχει ένας άγραφος νόμος στα εθνικά πάρκα της Αμερικής: Μετέφερε έξω ότι φέρνεις μέσα.

Όταν όμως οι Αμερικανοί επισκέφθηκαν το φεγγάρι, δεν έδειξαν την ίδια ευσυνειδησία. Αστροναύτες όπως ο Buzz Aldrin και ο Neil Armstrong άφησαν πίσω τους περισσότερα από 100 αντικείμενα μετά την αποστολή τους στο φεγγάρι στις 21 Ιουλίου 1969. Μεταξύ άλλων, δοχεία ούρων, σακούλες για την ναυτία, ειδικές γαλότσες και άλλα εξαρτήματα από τον ειδικό εξοπλισμό τους.

Δεν υπάρχει αμφιβολία για την ιστορική σημασία των αποστολών. Ισχύει όμως το ίδιο και για τα... δοχεία ούρων;

Σύμφωνα με τους διατηρητές ιστορικών αντικειμένων της Καλιφόρνια, φαίνεται πως είναι. Πρόσφατα μάλιστα, ανακήρυξαν τα απομεινάρια της αποστολής «Απόλλων 11» στην λεγόμενη «Sea of Tranquility» (ανοιχτή, μεγάλη έκταση στη σελήνη, χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που αποτέλεσε τον χώρο της πρώτης προσσελήνωσης, το 1969) «Ιστορική Πηγή», γεγονός που έδωσε ώθηση σ΄έναν επιστημονικό κλάδο που μέχρι σήμερα δεν έχαιρε αντίστοιχης αναγνώρισης, αυτόν της αρχαιολογίας του διαστήματος.



Οι αρχαιολόγοι ανησυχούν...

Όπως είπε η ανθρωπολόγος στο New Mexico State University και ιδρυτής του Lunar Legacy Project, Beth O'Leary, «είναι καιρός να αναγνωρίσουμε τη σπουδαιότητα αυτών των τόπων για την ανθρωπότητα». Μαζί με τους συμφοιτητές της, η O'Leary έχει φτιάξει ένα χάρτη με τα αντικείμενα που έχουν αφεθεί στον χώρο προσεδάφισης, καθώς επίσης και μια λίστα με τα υπολείμματα του Απόλλων. Οι αρχαιολόγοι όμως ανησυχούν μήπως οι μελλοντικές αποστολές ή οι μελλοντικοί πιθανά τουρίστες στη Σελήνη, καταστρέψουν αυτόν τον «ιερό για την παγκόσμια ιστορία τόπο».
«Μπορείτε να φανταστείτε κάποιον να οδηγεί cart πάνω στην πρώτη πατημασιά του Neil Armstrong;», προειδοποιεί ο ανθρωπολόγος Peter Capelotti (Penn State University, Πενσυλβανία).
Ταυτόχρονα, επισημαίνει την αναγκαιότητα επίσημης προστασίας «διαφορετικά πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι να δούμε κάποια μέρα τμήματα του ‘Απόλλων 11’ προς πώληση στο eBay»...

Προς αυτήν την κατεύθυνση φαίνεται πως κινείται η απόφαση της Καλιφόρνια να ξεκινήσει καμπάνια για την προστασία και διατήρηση των εν λόγω αντικειμένων. Το Νέο Μεξικό, Η Φλόριντα και το Τέξας, κάνουν αντίστοιχα βήματα.



Οι μικροί «θησαυροί» της σελήνης

Εκατό περίπου τόνοι από κομματάκια μετάλλου και πλαστικού περιμένουν να πάρουν τη θέση τους στους καταλόγους των «φρουρών» της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ανάμεσά τους, απομεινάρια του σοβιετικού μη επανδρωμένου διαστημικού εξερευνητικού οχήματος Soviet Lunik 2, που προσέκρουσε στη σελήνη με ταχύτητα 12.000 χιλιόμετρα την ώρα το 1959, σκορπίζοντας ντουζίνες μικρών σοβιετικών εμβλημάτων. Επίσης, το πρώτο σεληνιακό όχημα από την αποστολή «Απόλλων 15» το 1971. Ιδιαίτερα ωστόσο σημαντικά, κρίνονται τα απομεινάρια της αποστολής «Απόλλων 11», τα οποία ήταν ουκ ολίγα. Για παράδειγμα, ένα χρυσό πανομοιότυπο κλαδιού ελιάς, μπότες των αστροναυτών, ένα σεισμικό όργανο, και φυσικά τα ίχνη των αστροναυτών. Όλα, αναμένεται να έχουν διατηρηθεί λόγω της απουσίας ατμόσφαιρας.

Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, για ποιο λόγο οι αστροναύτες αφήνουν πίσω τους όλα αυτά τα αντικείμενα. Σύμφωνα με τον O'Leary, είχαν εντολές να εγκαταλείψουν ότι δεν ήταν σημαντικό, έτσι ώστε να δημιουργήσουν χώρο για τα δείγματα που πήραν από το έδαφος της σελήνης.



Σε ποιον ανήκει η σελήνη;

Παράλληλα με την ανησυχία των αρχαιολόγων σχετικά με τον κίνδυνο καταστροφής των αντικειμένων που αφήνουν πίσω τους οι αστροναύτες από πιθανούς μελλοντικούς πωλητές ή ακόμα και τουρίστες, τίθεται ένα επιπλέον ερώτημα: σε ποιον ανήκουν τα αντικείμενα αυτά;

Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Διαστήματος του 1967 του ΟΗΕ, ανήκουν στη χώρα που τα άφησε πίσω. Κι αν η πατημασιά ωστόσο, του Armstrong στη σελήνη ανήκει στις ΗΠΑ, τι γίνεται με τη σκόνη πάνω στην οποία έγινε το αποτύπωμα; Αυτή δεν μπορεί να αποτελεί ούτε κυβερνητική, ούτε ιδιωτική περιουσία...



ΠΗΓΗ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου