Βοήθησε ή όχι η Εκκλησία στην Ελληνική Επανάσταση του 1821;

Συνολικά 143 αρχιερείς σε γενικό σύνολο 195-200, δηλαδή 72 τοις εκατό των ορθόδοξων αρχιερέων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έλαβε μέρος στην Επανάσταση ή διώχθηκε εξαιτίας της.


Φέτος ο εορτασμός της Εθνεγερσίας του 1821 είναι περισσότερο επίκαιρος από ποτέ, όχι γιατί οι επαναστάτες πολέμησαν για δημοκρατία, πολυπολιτισμικότητα, ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, Δ.Ν.Τ, τράπεζες κ.λ.π., αλλά επειδή το ιδανικό της επανάστασης, η ελευθερία, δεν ήρθε ουσιαστικά ποτέ για το έθνος και έτσι το έργο της επαναστάσεως δεν ολοκληρώθηκε.


Άλλωστε ούτε οι δυνάστες έφυγαν από την Ελλάδα, αλλά ούτε και η υπόλοιπη Ελληνική Γη (Β. Ήπειρος, Μοναστήρι, Αν. Ρωμυλία, Αν. Θράκη, Πόντος, Ιωνία, Κύπρος) έχει απελευθερωθεί από τους Μογγόλους και υπηρέτες των κατακτητές. Αυτή την περίοδο οι προσπάθειες ανθελληνικών κύκλων της ελληνοτουρκικής φιλίας και της “στρογγυλοποίησης” της ιστορίας προσπαθούν μέσω τηλεοπτικών εκπομπών και φυσικά μέσω των διδακτικών βιβλίων να χτυπήσουν την Επανάσταση του ’21 αλλά και φορείς της όπως η Εκκλησία. Σ’ αυτό το κείμενο θα ασχοληθούμε με κάποιες απ’ τις συκοφαντίες ενάντια στην εκκλησία, την οποία οι εν λόγω κύκλοι προσπαθούν να την χτυπήσουν.

Η κύρια συκοφαντία τους είναι ότι η εκκλησία δεν βοήθησε την επανάσταση και ότι την αφόρισε. Θα ασχοληθούμε λοιπόν με τον αφορισμό του Υψηλάντη και αν τελικά ο αφορισμός ήταν όντως αφορισμός.

1ον) Ο κανονικός και γνήσιος αφορισμός που επιβάλλεται από την Εκκλησία αναφέρεται κυρίως σε αιρετικούς που διαδίδουν αιρετικές απόψεις, προϋποθέτουν κλήτευση σε Σύνοδο, στην οποία οι Συνοδικοί ενεργούν ελεύθερα και ανεπηρέαστα. Επίσης για να είναι ο αφορισμός “ενεργεία” και “τελεστός” θα πρέπει το κείμενό του “να είναι οπωσδήποτε διατυπωμένο σε έγκλιση οριστική, απλή και όχι δυνητική ή ευχετική, χρόνο δε ενεστώτα παροντικό ή άχρονο και όχι αποπειρατικό, και σε β’ πρόσωπο”.

Το “αφοριστικό” κείμενο για τον Υψηλάντη δεν είχε όλες αυτές τις προϋποθέσεις. Εκτός του ότι δεν υπάρχει αιρετική διδασκαλία ούτε κλήτευση σε Σύνοδο, ούτε βέβαια οι υπογράψαντες ήταν ελεύθεροι, συγχρόνως το πρώτο κείμενο του “αφορισμού” είναι διατυπωμένο σε έγκλιση ευχετική ευκτική (“αφωρισμένοι υπάρχειεν”), στο δε δεύτερο “αφοριστικό” κείμενο, από τους 12 ρηματικούς τύπους οι 8 είναι σε έγκλιση ευχετική ευκτική, οι 3 σε έγκλιση προστακτική και μόνο 1 σε έγκλιση οριστική, αλλά και σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι διατυπωμένο σε δεύτερο πρόσωπο ενικού ή πληθυντικού αριθμού.

2ον) Ο “αφορισμός” δεν ήταν αποτέλεσμα της βουλήσεως του Οικουμενικού Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’, ούτε καν των Συνοδικών Αρχιερέων, αλλά ήταν απόφαση μιας μεγάλης Κληρικολαϊκής Συνελεύσεως, που αποτελείτο από 72 εγκρίτους Ρωμιούς της Πόλης, εκ των οποίων οι 49 ήταν λαϊκοί και οι 23 Κληρικοί- Αρχιερείς. Στην Κληρικολαϊκή αυτή σύναξη αποφασίστηκε οι μεν λαϊκοί να υποβάλλουν αναφορά αποκηρύξεως της επαναστάσεως και δήλωση υποταγής, οι δε Κληρικοί να συνθέσουν την πράξη του αφορισμού που τους ζητήθηκε από την Υψηλή Πύλη, και αυτό, βέβαια, για να καθησυχάσουν τους Τούρκους, επειδή οι συνθήκες ήταν τραγικές. Στους 49 λαϊκούς που ήταν παρόντες συμμετείχαν ο πρώην ηγεμόνας της Βλαχίας, ο μεγάλος διερμηνέας της Πύλης, ο διερμηνέας του στόλου, όλοι οι έγκριτοι “πολιτικοί”, δηλαδή “επίτροποι του κοινού”, οι Έλληνες μεγαλέμποροι της Πόλεως, οι αρχιτεχνίτες, οι προϊστάμενοι των συντεχνιών κλπ. Και στους 23 Κληρικούς συγκαταλέγονται 2 Πατριάρχες και 21 Αρχιερείς.

3ον) Η Πατριαρχική Σύνοδος ανέλαβε το χρέος να συντάξει ένα “αφοριστικό” κείμενο με τρόπο όμως που να μην προκαλέσει κακό στο Έθνος. Αυτό επιτεύχθηκε με πολλούς τρόπους. Κατ’ αρχάς κωλυσιεργούσαν οι Πατριαρχικοί στην σύνταξη του “αφοριστικού” εγγράφου. Η κήρυξη της Επαναστάσεως έγινε από τον Υψηλάντη στο Ιάσιο της Μολδαβίας την 24η Φεβρουαρίου 1821. Το πρώτο “αφοριστικό” έγγραφο έγινε μετά από ένα μήνα, ήτοι την 23 Μαρτίου 1821 και βέβαια έφθασε στον προορισμό του μετά από λίγες ημέρες, όταν η Επανάσταση άρχισε στην Πελοπόννησο. Έπειτα χρειάστηκε να γίνουν δύο “αφοριστικά” έγγραφα, και αυτό ήταν μέσα στον διπλωματικό τρόπο με τον οποίον ενεργούσαν οι Πατριαρχικοί. Το πρώτο εστάλη σε όλους τους Αρχιερείς (23 Μαρτίου) και ήταν γραμμένο κατά τέτοιον τρόπο που δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί αφορισμός “εφ’ όσον δεν είχε ούτε καν τις τυπικά συνηθισμένες αφοριστικές εκφράσεις” και το δεύτερο εγράφη μετά από 4 ημέρες, ήτοι την 27 Μαρτίου, όταν οι Τούρκοι κατάλαβαν την πλεκτάνη και την απάτη και στην ουσία απεστάλη μόνο σ’ έναν Μητροπολίτη, τον Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας. Με αυτόν τον τρόπο και τα δύο αυτά “αφοριστικά” κείμενα δεν εξετέλεσαν τον προορισμό τους. Οι Πατριαρχικοί πλήρωσαν πολύ ακριβά την ενέργειά τους αυτή, ακριβώς γιατί ακόμη και αυτοί οι Τούρκοι αντελήφθησαν την πλεκτάνη τους. Από τους 23 Αρχιερείς που υπέγραψαν το “αφοριστικό” κείμενο, το ένα τρίτο (1/3), συμπεριλαμβανομένου και του Οικουμενικού Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’, πλήρωσαν με την ζωή τους την “απιστία” τους προς τον Σουλτάνο, το άλλο 1/3 δοκιμάστηκε σκληρά με φυλακίσεις, εξορίες και περιορισμούς. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι το 1/5 από τους Συνοδικούς Αρχιερείς έλαβε μέρος στην Επανάσταση. Ακόμη είναι σημαντικό να λεχθεί ότι το 1/3 των Συνοδικών Αρχιερέων ήταν “μπλεγμένοι στις μηχανορραφίες” της Φιλικής Εταιρείας, καίτοι στα “αφοριστικά” κείμενα γράφουν ότι πρώτη φορά λάμβαναν γνώση για την σύσταση και τους σκοπούς της Φιλικής Εταιρείας. Όσον αφορά την συμμετοχή των αρχιερέων στην Επανάσταση να αναφέρουμε ότι συνολικά 143 αρχιερείς σε γενικό σύνολο 195-200, δηλαδή 72 τοις εκατό των ορθόδοξων αρχιερέων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έλαβε μέρος στην Επανάσταση ή διώχθηκε εξαιτίας της. Αν εξαιρέσει κανείς τους αρχιερείς της Σερβίας, της Βουλγαρίας, της Συρίας και της κεντρικής-ανατολικής Μ. Ασίας, που δεν μπόρεσαν ή δεν θέλησαν να συμμετάσχουν, τότε το ποσοστό αυτό πρέπει να αυξηθεί (73 αρχιερείς έλαβαν μέρος στην Επανάσταση, 32 αρχιερείς βασανίστηκαν, εξορίστηκαν, εκθρονίστηκαν κ.ο.κ. και 38 αρχιερείς που θανατώθηκαν με βασανιστήρια, εκτελέστηκαν ή απεβίωσαν στη μάχη). Αυτά τα λίγα για τον αφορισμό της επαναστάσεως αλλά και για την συμμετοχή του κλήρου (ξεχνώντας να αναφερθούμε στον Παπαφλέσσα, τον Αθ. Διάκο και λοιπούς ήρωες, όπως επίσης να αναφέρουμε και για το κρυφό σχολείο ότι ο Φωτάκος που πήρε μέρος στην Επανάσταση αναφέρει στα “ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ” του για την ύπαρξη Κρυφού Σχολειού κ.λ.π.).




Το παρόν κείμενο δεν είναι αποκλειστικά θρησκευτικό αλλά ιστορικό και εθνικό και είναι μια απάντηση σ’ αυτούς που πολεμούν την ενότητα του Έθνους και της συντριπτική πλειοψηφία (98%) των Ελλήνων που πιστεύουν στην Ορθοδοξία


ΠΗΓΉ